Bone marrow examination (ရိုးတွင်းခြင်ဆီ စစ်ဆေးခြင်း)

ရိုးတွင်းခြင်ဆီ စစ်ဆေးခြင်းဆိုသည်မှာ သွေးနှင့်ရိုးတွင်းခြင်ဆီတွင် သံသယရှိသော ရောဂါအခြေအနေများကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်ရန် ရိုးတွင်းခြင်ဆီအတွင်းမှ အရည်နှင့်အသားစယူ၍ စစ်ဆေးသည့် နည်းလမ်းဖြစ်သည်။ ရိုးတွင်းခြင်ဆီသည် အရိုးများ၏အလယ်အတွင်းပိုင်းတွင် တည်ရှိပြီး ပျော့ပြောင်းနူးညံ့သော တစ်ရှူးအလွှာမျိုးဖြစ်သည်။ ခန္ဓာကိုယ်၏ သွေးဆဲလ်များ ထုတ်လုပ်ရာနေရာဖြစ်ပြီး

• သွေးနီဥများ (ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့သို့ အောက်ဆီဂျင်သယ်ဆောင်ပေးသည့် ဆဲလ်များ)
• သွေးဖြူဥများ (ခန္ဓာကိုယ်ကို ပိုးမွှားများနှင့် ကူးစက်ရောဂါများမှ ကာကွယ်ပေးသော ဆဲလ်များ)
• သွေးဥမွှားများ (သွေးကြောများ ပျက်စီးသွားသောအခါတွင် သွေးထွက်ခြင်းကို ရပ်တန့်ရန် သွေးခဲများ ဖြစ်ပေါ်လာစေသော ဆဲလ်များ)
• ခြင်ဆီပင်မဆဲလ်များ
• အဆီတစ်ရှူးများ
• သွေးကြောများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။

ရိုးတွင်းခြင်ဆီအတွင်းမှ ဆဲလ်များပါ၀င်သော အရည်နှင့်တစ်ရှူးအသားစကို ဓာတ်ခွဲစစ်ဆေးခြင်းဖြင့် ရောဂါများစွာကို ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်သောကြောင့် အကျိုးရှိသော စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုမျိုးဖြစ်သည်။

ပြုလုပ်ရန်လိုအပ်သော ရောဂါနှင့်အခြေအနေများ

လူနာကို စမ်းသပ်စစ်ဆေးရာတွင် သွေးရောဂါလက္ခဏာများ သို့မဟုတ် ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာများ တွေ့ရှိလျှင် ဖြစ်စေ၊ သွေးအဖြေတွင် ပုံမှန်မဟုတ်သော သွေးဆဲလ်များကို တွေ့ရှိလျှင်ဖြစ်စေ ရိုးတွင်းခြင်ဆီနှင့် ဆက်စပ်သည်ဟုယူဆပါက ရိုးတွင်းခြင်ဆီစစ်ဆေးခြင်းအား ပြုလုပ်လေ့ရှိသည်။ ရိုးတွင်းခြင်ဆီစစ်ဆေးခြင်းအားဖြင့် ရှာဖွေဖော်ထုတ် သိရှိနိုင်သော ရောဂါများမှာ_

• သွေးအားနည်းရောဂါတချို့
• သွေးဥမွှားနည်းရောဂါတချို့
• ရိုးတွင်းခြင်ဆီ အားနည်းသောရောဂါ
• သွေးကင်ဆာ
• ပြန်ရည်ကျိတ်ကင်ဆာ
• ခန္ဓာကိုယ် အခြားနေရာမှ ပျံ့နှံ့လာသော ကင်ဆာများ
• ရောဂါရှာဖွေရန် ခက်ခဲသော ရက်ရှည်အဖျားရောဂါများ စသည်တို့ဖြစ်သည်။

ထို့ပြင် ကင်ဆာအဆင့် ခွဲခြားခြင်းနှင့် ကင်ဆာကုသမှု၏ တုံ့ပြန်မှု၊ တိုးတက်မှုတို့ကိုလည်း သိရှိနိုင်သလို ရိုးတွင်းခြင်ဆီ လှူဒါန်းလိုသော အလှူရှင်များအတွက်လည်း အလှူရှင်နှင့် လက်ခံမည့်သူ ကိုက်ညီမှု ရှိမရှိ စစ်ဆေးဆုံးဖြတ်နိုင်သည်။

ကြိုတင်သိရှိထားရမည့်အချက်များ

ရိုးတွင်းခြင်ဆီစစ်ဆေးမှုသည် အကြမ်းအားဖြင့် မိနစ် (၃၀) ခန့် ကြာမြင့်နိုင်သည်။ ရိုးတွင်းခြင်ဆီအသားစ ယူမည့်နေရာသည် ခါးအောက်ဘက်ပိုင်း တင်ပါးဆုံရိုး၏ အနောက်ဘက်ပိုင်းနေရာတွင် အများဆုံးလုပ်ဆောင်လေ့ရှိသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ တင်ပါးဆုံရိုး၏ အရှေ့ဘက် သို့မဟုတ် ရင်ညွန့်ရိုးနေရာမှ ယူ၍ စစ်ဆေးနိုင်ပြီး အသက်တစ်နှစ်ခွဲအောက် ကလေးများတွင် ခြေထောက်ရိုးမှ စစ်ဆေးနိုင်သည်။

ယေဘုယျအားဖြင့် ရိုးတွင်းခြင်ဆီ စစ်ဆေးခြင်းသည် လွယ်ကူရိုးရှင်းသော စစ်ဆေးမှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်ချည့်နဲ့သွားမည်ကို စိုးရိမ်ရန်မလိုသကဲ့သို့ အသက်အန္တရာယ်လည်းမရှိပါ။ ကျွမ်းကျင်သောဆရာ၀န်များမှ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ စစ်ဆေးခြင်းကို လုပ်ဆောင်ပေးလေ့ရှိသည်။ အချိန်ကြာမြင့်စွာ ကြိုတင်အစာဖြတ်ရန်လည်း မလိုအပ်ပါ။ သို့သော် အချို့သောအခြေအနေများတွင် နာရီပိုင်းခန့် အစာမစားရန် လိုအပ်သည်။ စစ်ဆေးမှု မပြုလုပ်မီ နောက်ဆက်တွဲ အန္တရာယ်ကင်းစေရန်အတွက် လူနာရာဇဝင် မေးမြန်းခြင်း၊ စမ်းသပ်ခြင်း၊ လိုအပ်သောစစ်ဆေးခြင်းများ ပြုလုပ်ရသည်။ သောက်လက်စဆေး၀ါးများ၊ ‌ရောဂါအခံများ၊ ဓာတ်မတည့်သည့်အရာများကို ဆရာ၀န်အား အသိပေးထားသင့်သည်။

ရိုးတွင်းခြင်ဆီ စစ်ဆေးမှုအဆင့်ဆင့်

ရိုးတွင်းခြင်ဆီ စစ်ဆေးမှုသည် သွေးရောဂါများ၊ ကင်ဆာရောဂါများ သို့မဟုတ် သွေးဆဲလ်ထုတ်လုပ်မှုဆိုင်ရာ ပြဿနာများကို ရှာဖွေရာတွင် အရေးပါသော စစ်ဆေးမှုတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ စစ်ဆေးမှုကို ဘေးကင်းလုံခြုံပြီး စနစ်တကျ ဖြစ်စေရန် အောက်ပါအဆင့်များအတိုင်း ဆောင်ရွက်သည်။

စစ်ဆေးမှု မပြုလုပ်မီ ပြင်ဆင်ခြင်း

• ပိုးသတ်ထားသော အခန်းနှင့် ဝတ်စုံ
  စစ်ဆေးမှုကို ပိုးသတ်ထားသော သီးသန့်အခန်းတွင်သာ ပြုလုပ်ပြီး၊ စစ်ဆေးသူ (ဆရာဝန်) နှင့် လူနာနှစ်ဦးစလုံးသည် ပိုးသတ်ထားသော အဝတ်များကို ဝတ်ဆင်ရမည်။
• လူနာအနေအထား
  လူနာသည် စစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်မည့် တင်ပါးဆုံရိုး (Pelvic Bone) ကို အလွယ်တကူ စမ်းသပ်နိုင်ရန်အတွက် မှောက်လျက် သို့မဟုတ် ဘေးတစောင်း အနေအထားတွင် လှဲလျောင်းရမည်။
• ပိုးသတ်ခြင်းနှင့် ထုံဆေး
  စစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်မည့် တင်ပါးဆုံရိုးနေရာကို ပိုးသတ်ဆေးဖြင့် သန့်ရှင်းရေး ပြုလုပ်၍ ပိုးသတ်ရသည်။ ထို့နောက် ထုံဆေး (Local Anesthesia) ထိုးသွင်းပေးပြီး လိုအပ်ပါက လူနာကို စိတ်ငြိမ်စေရန် သို့မဟုတ် သတိမေ့နေစေရန်အတွက် အိပ်ဆေး (Sedation) ကိုပါ ပေးနိုင်သည်။

ခြင်ဆီနမူနာ ထုတ်ယူခြင်း အဆင့်ဆင့်

• ဆေး၏ အာနိသင်ရရှိပြီး မကြာခင်တွင် ခြင်ဆီယူရန် အထူးပြုလုပ်ထားသော ဆေးထိုးအပ် (Specialized Needle) ကို အသုံးပြု၍ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ အရည်နှင့် အသားစ နမူနာများကို ထုတ်ယူသည်
• အဆိုပါအပ်ကို တင်ပါးဆုံရိုး အတွင်းထဲသို့ ဖြည်းဖြည်းချင်း ထည့်သွင်းပြီး၊ အပ်၏ အထဲမှနေ၍ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ အရည် (Aspiration) နှင့် အသားစ (Biopsy) တို့ကို အစီအစဉ်အလိုက် စုဆောင်းသည်
• နမူနာများ အလုံအလောက် ရရှိပြီးပါက အပ်ကို ဖယ်ရှားပြီး အပ်ဖောက်ထားသောနေရာကို ပိုးသတ်ထားသော အဝတ်ဖြင့် ဖိအုပ်ထားရသည်၊ ထို့နောက် လူနာအား ပက်လက်ပြန်လှန်၍ ဖိအား (Pressure) ဖြင့်သွေးထွက်မှု ရပ်တန့်စေရန် (၁၀)မိနစ် မှ (၁၅)မိနစ်အထိ ဆက်လက် လှဲလျောင်းနေစေရမည်

စစ်ဆေးပြီးနောက် လိုက်နာရမည့် အချက်များ

• လှုပ်ရှားမှု ရှောင်ကြဉ်ခြင်း
  ရိုးတွင်းခြင်ဆီ စစ်ဆေးပြီးနောက် လေ့ကျင့်ခန်း သို့မဟုတ် ပြင်းထန်ကြမ်းတမ်းသော ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုများကို အနည်းဆုံး (၂၄) နာရီ ရှောင်ကြဉ်ရမည်။
• ဒဏ်ရာကို ဂရုစိုက်ခြင်း
  ပတ်တီးအုပ်ထားသော ဒဏ်ရာကို အနည်းဆုံး (၂၄) နာရီကြာအောင် ရေမထိစေဘဲ ခြောက်သွေ့အောင်ထားရမည်။
• ဓာတ်ခွဲခန်းသို့ ပို့ဆောင်ခြင်း
  အဆိုပါ ထုတ်ယူထားသော ရိုးတွင်းခြင်ဆီ အရည်နှင့် အသားစ နမူနာများကို ဓာတ်ခွဲခန်းသို့ ပို့၍ လိုအပ်သော စမ်းသပ်ချက်များ (ဥပမာ _ ရောဂါရှာဖွေခြင်း၊ မျိုးဗီဇ စစ်ဆေးခြင်း) ကို ဆက်လက်ပြုလုပ်သည်။

ပြောင်းလဲတိုးတက်မှုများ

အသုံးပြုကိရိယာပိုင်းဆိုင်ရာ တိုးတက်မှုများ

• ရိုးတွင်းခြင်ဆီထုတ်ယူစက်များ (Powered Bone Marrow Biopsy Systems)
  အချို့နိုင်ငံများတွင် သမားရိုးကျ အပ်ဖြင့် ကိုယ်တိုင်လှည့်၍ ခြင်ဆီထုတ်ယူသည့်နေရာတွင် ဘက်ထရီပါဝါသုံး စက်များ (Powered driver) ကို အပ်နှင့်တွဲ၍ အစားထိုး အသုံးပြုလာသည်။ ယင်းကိရိယာများအသုံးပြုခြင်းကြောင့်
  • ခြင်ဆီနမူနာယူသည့် အချိန်ကို ပိုမိုတိုတောင်းစေသည်
  • ခြင်ဆီနမူနာအသားစကို ပိုမို ကြီးမားစေပြီး အရည်အသွေး ကောင်းမွန်စွာ ရရှိစေသည်
  • လူနာ၏ နာကျင်မှု ခံစားရမှုကို လျော့နည်းစေသည်ဟု လေ့လာမှုများမှ ဖော်ပြထားသည်

ရိုးတွင်းခြင်ဆီယူရန်နေရာကို ရွေးချယ်ပေးသည့် နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ တိုးတက်မှုများ (Ultrasound Guidance)
ပုံမှန်အတိုင်း လက်ဖြင့် တင်ပါးဆုံရိုးနေရာကို စမ်းသပ်ပြီးမှ ခြင်ဆီထုတ်ယူခြင်းအပြင် ထုတ်ယူရန် ခက်ခဲသည့်နေရာများ သို့မဟုတ် နာတာရှည်နာကျင်မှု ခံစားနေရသူများအတွက် အာထရာဆောင်း (USG) စက်နှင့် သံလိုက်အပ်များ (Magnetic needles) များကို အသုံးပြု၍ ခြင်ဆီထုတ်ယူခြင်းကို ပြောင်းလဲပြုလုပ်လာကြသည်။

သိရှိနိုင်သောအဖြေများ

ရိုးတွင်းခြင်ဆီအရည်နှင့် အသားစကို ဓာတ်ခွဲခန်းတွင် ရောဂါဗေဒဆရာဝန်မှ အဓိကစစ်ဆေးပြီး အဖြေထုတ်ပေးလေ့ရှိသည်။ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ စစ်ဆေးခြင်းဖြင့်

• ခြင်ဆီမှထုတ်လုပ်သည့် သွေးဆဲလ်များဖြစ်သော သွေးနီဥ၊ သွေးဖြူဥနှင့် သွေးဥမွှားများ နည်းခြင်း၊ များခြင်း
• ရိုးတွင်းခြင်ဆီခန်းခြောက်ခြင်းရောဂါ
• သွေးကင်ဆာရောဂါများ
  • သွေးကင်ဆာရောဂါများတွင် တွေ့ရတတ်သော ပုံမမှန်သွေးဖြူဥများအပြင် သွေးကင်ဆာအမျိုးအစားကိုလည်း အသေးစိတ်ခွဲခြားနိုင်သည်၊ လိုအပ်ပါက သွေးကင်ဆာ ဖြစ်စေသော မျိုးဗီဇများကို ထပ်ဆင့်စစ်ဆေးနိုင်သည်
• ပြန်ရည်ကျိတ်ကင်ဆာရောဂါများနှင့် အခြားကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများမှ ပျံ့နှံ့လာသော ကင်ဆာရောဂါများအပြင်
• ကင်ဆာအဆင့်သတ်မှတ်ခြင်း၊ ကင်ဆာကုသမှုများကို တုံ့ပြန်ခြင်းများအတွက်လည်း စစ်ဆေးရှာဖွေနိုင်သည်

ဓာတ်ခွဲခန်းပို့စစ်ဆေးရာတွင် အခြေခံအဖြေများကို (၂၄)နာရီ မှ (၄၈)နာရီအတွင်း သိရှိနိုင်ပြီး၊ မျိုးဗီဇစစ်ဆေးသောအဖြေများမှာ အခြေအနေပေါ် မူတည်၍ နှစ်ပတ် မှ သုံးပတ်ခန့်အထိ ကြာမြင့်နိုင်သည်။

နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ

ရိုးတွင်းခြင်ဆီ စစ်ဆေးခြင်းသည် ယေဘုယျအားဖြင့် အန္တရာယ်ကင်းသော စမ်းသပ်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ သို့သော် တစ်ခါတစ်ရံ အောက်ပါလက္ခဏာများ ကြုံတွေ့ရတတ်သည်။

• စစ်ဆေးသည့် နေရာတစ်ဝိုက် နာကျင်ခြင်း၊ ခါးနာခြင်း _ ခေတ္တနားနေပါ၊ ပါရာစီတမောကဲ့သို့သောဆေးများ သောက်သုံးနိုင်သည်
• စမ်းသပ်သည့်နေရာမှ ပိုးဝင်နိုင်ခြင်း _ ပိုးမဝင်နိုင်ရန် ရိုးတွင်းခြင်ဆီ စစ်ဆေးခြင်းကို ပိုးသတ်ထားသော သီးသန့်အခန်းတွင် ပြုလုပ်သည်၊ အပ်ထိုးမည့် အရေပြားနေရာတွင် အနာရှိနေပါက ပြုလုပ်လေ့မရှိပါ
• အပ်ထိုးသောနေရာတွင် သွေးထွက်ခြင်း _ သွေးဥမွှား (platelet) ပမာဏ နည်းခြင်း၊ သွေးခဲဓာတ်များ ပုံမှန်မဟုတ်ခြင်းများရှိပါက သတိထား၍ ပြုလုပ်သင့်သည်။

အထက်ပါ နောက်ဆက်တွဲလက္ခဏာများ ခံစားရ၍ သက်သာပျောက်ကင်းခြင်းမရှိလျှင် မိသားစုဆရာဝန်နှင့်လည်းကောင်း၊ သက်ဆိုင်ရာဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းနှင့် လည်းကောင်း တိုင်ပင်ပြသရန် လိုအပ်သည်။

References:

1. Mayo Clinic. (n.d.). Bone marrow biopsy and aspiration. Retrieved July 16, 2025, from https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/bone-marrow-biopsy/about/pac-20393117
2. Cleveland Clinic. (n.d.). Bone marrow biopsy. Retrieved July 16, 2025, from https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/17735-bone-marrow-biopsy
3. Johns Hopkins Medicine. (n.d.). Bone marrow biopsy. Retrieved July 16, 2025, from https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/bone-marrow-biopsy Johns Hopkins Medicine
4. Jain, S., & Sharma, R. (2024). Laboratory evaluation of bone marrow. In StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. Retrieved July 16, 2025, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK603716/
5. van der Walt, J. (2009). Recent advances in bone marrow biopsy pathology. Journal of Hematopathology, 2(2), 97‑102. https://doi.org/10.1007/s12308-009-0033-0
6. Medical Device Network. (2023). Innovations in bone biopsy devices: Advancements and challenges. Retrieved July 16, 2025, from https://www.medicaldevice-network.com/analyst-comment/bone-biopsy-devices-innovations/
7. Lin, Y., Chen, Q., & Chen, T. (2024). Recent advancements in machine learning for bone marrow cell morphology analysis. Frontiers in Medicine, 11. https://doi.org/10.3389/fmed.2024.1402768
8. Miller, L. J., Philbeck, T. E., Montez, D. F., Puga, T. A., Brodie, K. E., Cohen, S. C., Spadaccini, C., Swords, R., & Brenner, A. J. (2011). Powered bone marrow biopsy procedures produce larger core specimens, with less pain, in less time than with standard manual devices. Hematology Reports, 3(1), e8. https://doi.org/10.4081/hr.2011.e8
9. Scopio Labs. (2022). Scopio Labs launches world’s first digital application for bone marrow aspirate imaging and review. Retrieved July 16, 2025, from https://www.scopiolabs.com/news/scopio-labs-launches-worlds-first-digital-application-for-bone-marrow-aspirate-imaging-and-review/45587
10. MDS UK Patient Support Group. (2016). Blood vs bone marrow: New technologies can reduce the need for bone marrow biopsies. Retrieved July 16, 2025, from https://mdspatientsupport.org.uk/blood-bone-marrow-new-technologies-can-reduce-bone-marrow-biopsies/

Published: 30 August 2024

Last updated: 12 November 2025