Appendicectomy (အူအတက် ခွဲစိတ်ဖြတ်ထုတ်ခြင်း)

ရောဂါဖြစ်နေသော အူအတက်ခွဲစိတ်ဖြတ်ထုတ်ခြင်းသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အများဆုံးသော ခွဲစိတ်ကုသမှုဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် အူအတက်ရောင်လူနာအများစုတွင် အူအတက်မပေါက်မီ အချိန်မီခွဲစိတ်ဖြတ်ထုတ်ခြင်းဖြစ်သည်။

အူအတက်ဆိုသည်မှာ ဝမ်းဗိုက်ညာဘက်အောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသည့် အူမကြီးမှ အတက်သဖွယ် ထွက်လာသော သေးငယ်သည့် လက်သန်းအရွယ် တစ်ဖက်ပိတ်ပြွန်ချောင်းဖြစ်သည်။

အူအတက် ခွဲစိတ်ဖြတ်ထုတ်ခြင်းသည် အရေးပေါ် ခွဲစိတ်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်။

ပြုလုပ်ရန် လိုအပ်သော ရောဂါနှင့် အခြေအနေများ

အူအတက်ရောင်ခြင်း (Appendicitis) သည် အူအတက် ခွဲစိတ်ဖြတ်ထုတ်ရသည့် အဓိကအကြောင်းရင်း ဖြစ်သည်။

ကြိုတင်သိရှိထားရမည့် အချက်များ

ခွဲစိတ်ဆရာဝန်သည် ရောဂါအကြောင်းအသေးစိတ်၊ ခွဲစိတ်မှုအကြောင်း၊ ကောင်းကျိုး၊ ဆိုးကျိုး၊ နောက်ဆက်တွဲအန္တရာယ်များကို မခွဲစိတ်မီ သေချာစွာ ရှင်းပြမည် ဖြစ်သည်။ ထို့နောက် ခွဲစိတ်မှု ဒဏ်ခံနိုင်ရည်ရှိအောင် အောက်ပါအတိုင်း ပြင်ဆင်မည် ဖြစ်သည်။

လိုအပ်သော သွေးစစ်ဆေးမှု၊ ဓာတ်မှန်ရိုက်စစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ခြင်း
စစ်ဆေးထားသည့် သွေးတွင်းဓာတ်များ ပုံမှန်မဖြစ်ပါက ပြင်ဆင်ဖြည့်တင်းမှုများ ပြုလုပ်ခြင်း
ရောဂါအခံရှိလျှင် သက်ဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်နှင့် ပြသထိန်းညှိခြင်း
အစာဖြတ်ရန် ညွှန်ကြားခြင်း
စွဲသောက်နေသော သောက်ဆေးများကို ထိန်းညှိခြင်း
လိုအပ်သော ရေဓာတ်နှင့် ဆားဓာတ်ဖြည့်တင်းပေးခြင်း
မခွဲစိတ်မီ ပဋိဇီဝပိုးသတ်ဆေးများ၊ ဗိုက်အောင့် ဗိုက်နာသက်သာစေရန်ဆေးများ၊
အဖျားရှိလျှင် ကျစေရန် အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ၊ အဖျားကျဆေးများဖြင့် ကုသပေးထားမည်ဖြစ်သည်။

ကုသပုံအဆင့်ဆင့်

ခွဲစိတ်နေစဥ် နာကျင်မှု မရှိစေရန် မေ့ဆေး (သို့မဟုတ်) ခါးဆစ်ရိုးထုံဆေးကို အသုံးပြုသည်။ အူအတက်ရောင်သည့် လက္ခဏာများစတင်ပေါ် ပြီး (၃၆) နာရီအတွင်း အူအတက်ပေါက်သွားနိုင်သောကြောင့် အူအတက်ရောင်လျှင် (၂၄) နာရီအတွင်းခွဲစိတ်ရန်လိုသည်။ ခွဲစိတ်ချိန်သည် တစ်နာရီခန့် ကြာမြင့်လေ့ရှိသည်။

လူနာ၏ ရောဂါအခြေအနေပေါ်တွင် မူတည်၍ ခွဲစိတ်ကုသနည်း (၂) နည်းရှိသည်။

မှန်ပြောင်းဖြင့် အူအတက် ခွဲစိတ်နည်း (Laparoscopic Surgery) – မှန်ပြောင်းဖြင့် အူအတက် ခွဲစိတ်ရာတွင် ဝမ်းဗိုက်တွင် သေးငယ်သောအပေါက်ငယ်များ ဖောက်ကာ အထူးပြုလုပ်ထားသော ခွဲစိတ်ကိရိယာများ၊ စက်များ အသုံးပြုခွဲစိတ်သည်။
ဝမ်းဗိုက်တွင် ခွဲကြောင်းပေး၍ ခွဲစိတ်နည်း (Open Surgery) – ဝမ်းဗိုက်တွင် ခွဲကြောင်းပေး၍ ခွဲစိတ်နည်းတွင် ဝမ်းဗိုက် ညာဘက်အောက်ပိုင်း အူအတက်တည်နေရာတွင် ခွဲကြောင်းပေး၍ ခွဲစိတ်သည်။

အူအတက်ပေါက်ခြင်း၊ အူအတက်ပုပ်၍ ပြည်တည်ခြင်း၊ ဝမ်းခေါင်းအတွင်း ပိုးဆိပ်တက်ခြင်း စသည့် အခြေအနေများတွင် ဝမ်းဗိုက်တွင် ခွဲကြောင်းပေး၍ ခွဲစိတ်နည်းကို အသုံးပြုရသည်။

အူအတက်ပေါက်ခြင်း

အူအတက်ပေါက်၍ အူအတွင်းမှ အညစ်အကြေးများ၊ ပိုးမွှားများသည် ဝမ်းခေါင်းတစ်ခုလုံးသို့ ပျံ့နှံ့သွားခြင်း ဖြစ်သည်။ ၄င်းရောဂါပိုးမွှားများသည် သွေးကြောအတွင်း ဝင်ရောက်ပြီး ပိုးဆိပ်တက်စေသည်။ ယင်းပိုးဆိပ်တက်ခြင်းသည် အသက်သေဆုံးသည်အထိ ဖြစ်ပွားနိုင်သဖြင့် ချက်ချင်း ခွဲစိတ်ရန်လိုအပ်သည်။ အူအတက်ကို ဖြတ်ထုတ်ပြီးနောက် ဝမ်းခေါင်းအတွင်းရှိ ပြည်များ၊ အညစ်အကြေးများကို ဆေးထုတ်ရမည်ဖြစ်သည်။

ဝမ်းခေါင်းအတွင်း ပြည်တည်ခြင်း

အူအတက်ပေါက်၍ အူအတွင်းမှ ပိုးမွှားများ၊ အညစ်အကြေးများသည် ဝမ်းခေါင်းတစ်ခုလုံးသို့ မပျံ့သွားဘဲ အူအတက်အနီးတွင်သာ ပြည်အိမ်တည်ခြင်းဖြစ်သည်။ ယင်းသို့ဖြစ်ပွားပါက ပြည်များ ထွက်သွားစေရန် ခွဲစိတ်ဆရာဝန်သည် ဝမ်းဗိုက်အတွင်းရှိ ပြည်အိမ်ထဲသို့ ပိုက်တစ်ချောင်း ထည့်ပေးမည် ဖြစ်သည်။ ယင်းပိုက်ကို (၂) ပတ်ခန့် ထားပြီး ပိုးသတ်ဆေးများ ထိုးခြင်း၊ သောက်ခြင်း ပြုလုပ်ရမည်။ ပိုးများ ကင်းစင်ပြီး ပြည်ကုန်မှသာ အူအတက်ဖြတ်ထုတ်ခြင်း ပြုလုပ်မည်ဖြစ်သည်။ အချို့ အခြေအနေများတွင် ပြည်များကို ဆေးထုတ်ခြင်း၊ အူအတက်ဖြတ်ခြင်းတို့ကို တစ်ချိန်တည်း ပြုလုပ်ခြင်းလည်း ရှိသည်။

ခွဲစိတ်ပြီးနောက်

ခွဲစိတ်ပြီးချိန်တွင် သွေးခုန်နှုန်း၊ သွေးဖိအား၊ အသက်ရှူနှုန်း၊ သွေးတွင်းအောက်ဆီဂျင် ရာခိုင်နှုန်း စသည်တို့ကို စိတ်ချရသည်အထိ စောင့်ကြည့် တိုင်းတာမည်ဖြစ်သည်။ မေ့ဆေးအရှိန်ပြယ်ပြီး စောင့်ကြည့်မှုများ စိတ်ချရသည့်အခါမှ လူနာအခန်းသို့ ပြန်ပို့ပေးပြီး အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ၊ ပိုးသတ်ဆေးများ၊ ဆေးရည်များသွင်းပြီး ဆက်လက်ကုသမည်။ ဝမ်းဗိုက်တွင် ခွဲကြောင်းပေး၍ခွဲစိတ်နည်း (Open Surgery)ဖြင့် ခွဲစိတ်ထားလျှင် ခွဲပြီးနောက်တစ်ရက်တွင် စတင်လမ်းလျှောက်နိုင်သည်။ တစ်ရက်၊ နှစ်ရက်ခန့်သာ ဆေးရုံတက်ရန် လိုအပ်သည်။ အကယ်၍ အူအတက်ပေါက်နေလျှင် ဆေးရုံတက်ရက် ပိုကြာနိုင်သည်။

မှန်ပြောင်းဖြင့် ခွဲစိတ်လျှင် မေ့ဆေး အရှိန်ပြယ်ပြီး နာရီအနည်းငယ်အကြာတွင် စတင် လမ်းလျှောက် နိုင်သည်။ မှန်ပြောင်းဖြင့် ခွဲစိတ်ပြီး လူနာ၏ အခြေအနေစိတ်ချရလျှင် နေ့ချင်းဆေးရုံဆင်းနိုင်သည်။

နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ

အများအားဖြင့် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ ဖြစ်နိုင်ခြေနည်းပါးသည်။

လိုက်နာဆောင်ရွက်ရမည့် အချက်များ

ခွဲစိတ်သည့်နေရာအားသန့်ရှင်းစွာထားပါ။
လေလည်ခြင်း၊ ဝမ်းပြန်သွားခြင်းမရှိမီ ဆရာဝန်ညွှန်ကြားသည့်အတိုင်း အစာပျော့ပျော့မှစတင်၍ အစားအစာများ ပြန်စားနိုင်သည်။
ဝမ်းဗိုက်တွင်ခွဲကြောင်းပေးခွဲစိတ်ထားလျှင် (၁) လအတွင်း ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု ပြင်းထန်စွာမပြုလုပ်ရ။ နာကျင်မှုဖြစ်နိုင်သည်။
ဆရာဝန်ညွှန်ကြားသည့် အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးအပါအဝင် အခြားဆေးများကိုသာသောက်ပါ။
သီးခြားညွှန်ကြားထားခြင်းမရှိလျှင် ရေမချိုးရ။ ချုပ်ရိုးမဖြည်ရသေးချိန်တွင် ရေမကူးရ။
(၃) လအတွင်း ဝမ်းဗိုက်တွင်းဖိအားတက်စေသည့် အလေးအပင်မခြင်း၊ လှေခါးတက်ခြင်း စသည်တို့မပြုလုပ်ရ။
ခန္ဓာကိုယ်သွေးလည်ပတ်မှုကောင်းစေရန်နှင့် အစာအူလမ်းကြောင်းလှုပ်ရှားမှုရှိရန် ထိုင်ခြင်း၊ထခြင်း၊လမ်းလျှောက်ခြင်းပြုလုပ်ပါ။
အိမ်ပြန်ရောက်ပြီး ရက်ပိုင်းခန့်အတွင်း အသုံးပြုခဲ့သော မေ့ဆေးအရှိန်အနည်းငယ်ကျန်နိုင်သဖြင့် ကားမမောင်းသင့်ပါ။ အရေးကြီးစာချုပ်များ လက်မှတ်မထိုးသင့်ပါ။ အရက်ဘီယာ မသောက်သုံးရ။
ရေဓာတ်ပြည့်ဝစေရန် ရေများများသောက်ရမည်။
သက်သာမှုမရှိခြင်းနှင့် ထူးခြားမှုများရှိလျှင် မိသားစုဆရာဝန်နှင့်လည်းကောင်း၊ ဆေးရုံသို့လည်းကောင်း ဆက်သွယ်ပြသပါ။

References:

Appendicitis – Symptoms and causes. (n.d.). Mayo Clinic. Retrieved April 27, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/appendicitis/symptoms-causes/syc-20369543
Appendicitis. (2024). Cleveland Clinic. Retrieved April 27, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/8095-appendicitis
Guide to Appendicitis. (n.d.). WebMD. Retrieved April 27, 2024, from https://www.webmd.com/digestive-disorders/ss/cm/slideshow-guide-appendicitis