Safe sex practice (ဘေးကင်းစိတ်ချရသောလိင်ဆက်ဆံခြင်း)

လိင်မှုကိစ္စသည် လူသားတစ်ယောက်၏ဘဝတွင် မဖြစ်မနေ ကြုံတွေ့ရမည့် တစ်ကိုယ်ရေ လူမှုဘဝကိစ္စဖြစ်သည်။ လူသားတစ်ဦး၏ စိတ်ကျေနပ်မှု၊ ပျော်ရွှင်မှု၊ ရင်ခုန်မှုကို ပေးစွမ်းနိုင်သော ကိစ္စရပ်လည်းဖြစ်သည်။ ထိုကဲ့သို့ စိတ်ကျေနပ်မှု ပေးစွမ်းနိုင်သောကိစ္စသည် ကူးစက်ရောဂါများ ကူးစက်ခံရပြီး နာမကျန်းဖြစ်ခြင်း၊ မလိုလားအပ်သော ကိုယ်ဝန်ရပြီး ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချရခြင်းဖြင့် လူတစ်ဦး၏ အနာဂတ်လူမှုဘဝအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်မလာသင့်ပါ။ ထိုပြဿနာများကို ကာကွယ်နိုင်ရန် ဘေးကင်းစိတ်ချရသော လိင်ဆက်ဆံခြင်း အလေ့အထများကို ဂရုစိုက်လိုက်နာသင့်သည်။

ဘေးကင်းစိတ်ချရသော လိင်ဆက်ဆံခြင်း ဆိုသည်မှာ သုက်ပိုးများ၊ မိန်းမကိုယ်မှထွက်သော အရည်များ၊ သွေးများမှတစ်ဆင့် ရောဂါများကူးစက်ခြင်းနှင့် မလိုလားအပ်သော ကိုယ်ဝန်ရရှိခြင်းများကို တားဆီးနိုင်သော အလေ့အထများဖြစ်သည်။

လိင်မှတစ်ဆင့် ရောဂါများ ကူးစက်ခြင်း

အိတ်ချ်အိုင်ဗီပိုး (HIV)၊ အသည်းရောင်အသားဝါ ဘီ (Hepatitis B)၊ အသည်းရောင် အသားဝါ စီ (Hepatitis C)၊ ကာလသားရောဂါပိုး (Syphilis)၊ ဆီးပူညောင်းကျပိုး (Gonorrhoea) နှင့် ကယ်လ်မိုင်းဒီးယားပိုး (Chlamydia) တို့သည် အတွေ့ရများသော လိင်မှတစ်ဆင့် ကူးစက်သည့်ရောဂါများဖြစ်သည်။ အဆိုပါရောဂါပိုးများသည် လိင်ဆက်ဆံရာ၌ ခန္ဓာကိုယ်မှထွက်သော သွေးနှင့် အရည်များမှတစ်ဆင့် ကူးစက်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် လူတစ်ဦး၏ ခန္ဓာကိုယ်မှထွက်သော သွေးနှင့်အရည်များကို အခြားတစ်ဦးနှင့် မထိတွေ့စေရန် ကာကွယ်ခြင်းသည် အဓိကဖြစ်သည်။

ဘေးကင်းစိတ်ချရသော လိင်ဆက်ဆံခြင်း

အောက်ပါနည်းလမ်းများဖြင့် ဘေးကင်းစိတ်ချရသော လိင်ဆက်ဆံခြင်းကို ပြုလုပ်နိုင်သည်။

1. လိင်ဆက်ဆံဖော် (Sex partner) တစ်ဦးတည်းသာ ထားရှိခြင်း
   • အကောင်းဆုံးနှင့် စိတ်အချရဆုံး ကာကွယ်ခြင်းမှာ ရောဂါပိုးကင်းရှင်းသော၊ မိမိတစ်ဦးတည်းနှင့်သာ လိင်ဆက်ဆံမှုရှိသော၊ တစ်ဦးတည်းသော လိင်ဆက်ဆံဖော်ထားရှိခြင်းဖြစ်သည်
   • မိမိသည် မိမိဘဝ၏ လိင်ဆက်ဆံဖော်ကို တွေ့ရှိခဲ့ပြီဆိုလျှင် နှစ်ဦးသား ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း တိုင်ပင်သင့်သည်
   • အတူတူနေခြင်းမပြုခင်တွင် နှစ်ဦးစလုံးသည် ကူးစက်စေတတ်သော ရောဂါပိုးများ ကြိုတင်စစ်ဆေးထားခြင်း၊ မိမိ၏ လိင်မှုဘဝဇာတ်ကြောင်းကို မိမိအဖော်အား ရင်ဖွင့်ထားရှိခြင်းကို ပြုလုပ်သင့်သည်
2. ကာကွယ်ခြင်းကို ပထမဦးစားပေး စဉ်းစားခြင်း
   • လိင်ဆက်ဆံဖော်အသစ် တွေ့ရှိခဲ့လျှင်လည်း မိမိကိုယ်တိုင်ဖြစ်စေ၊ မိမိအဖော်ကိုဖြစ်စေ အလိုလိုက်သည့်အနေနှင့် ပြင်ဆင်မှုမရှိဘဲ လိင်ဆက်ဆံခြင်း မပြုလုပ်မိရန် ဂရုပြုသင့်သည်
   • လိင်ပိုင်းထိတွေ့မှု ပြုလုပ်ခဲ့သည်ရှိသော် သဘာဝအတိုင်းဆက်ဆံခြင်း၊ ပါးစပ်ဖြင့် ဆက်ဆံခြင်း၊ စအိုဖြင့် ဆက်ဆံခြင်းစသည့် မည့်သည့်နည်းလမ်းနှင့် ပြုလုပ်သည်ဖြစ်စေ ရောဂါကူးစက်နိုင်သည်ကို သတိထားရန်လိုသည်၊ ထို့ကြောင့် အကာအကွယ် (ကွန်ဒုံး) သုံးရန်လိုအပ်သည်
   • အသက်ပြည့်ပြီးသူများအနေနှင့် ကွန်ဒုံးကို ဝယ်ယူရာတွင် ရှက်ရွံ့ခြင်းမရှိသင့်ပါ၊ ကွန်ဒုံးအသုံးပြုနည်းကို ယနေ့ခေတ်တွင် လူမှုကွန်ရက်တွင် ဆိုရှယ်မီဒီယာများဖြစ်သော Google၊ Youtube များပေါ်၌ အလွယ်တကူ ရှာဖွေနိုင်သည်
   • အရည်အသွေးကောင်းသော ကွန်ဒုံးကိုသာ အသုံးပြုသင့်သည်၊ ကွန်ဒုံးအသုံးမပြုမီ ၎င်း၏ သက်တမ်းကုန်ဆုံးရက်ကို စိစစ်ရန် လိုအပ်သည်
   • အသည်းရောင်အသားဝါ ဘီ ပိုးအတွက် ကာကွယ်ဆေး ရှိသောကြောင့် မိမိ၏မိသားစုဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ပြီး ကြိုတင်ထိုးနှံထားသင့်သည်၊ အမျိုးသမီးများအနေနှင့် သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာ ကာကွယ်ဆေးကိုပါ ကြိုတင်ထိုးနှံထားသင့်သည်၊ သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာ ကာကွယ်ဆေးသည် အမျိုးသားများတွင် လိင်အင်္ဂါကြွက်နို့ကို ကာကွယ်ပေးနိုင်သောကြောင့် ထိုးနှံနိုင်ရန် မိမိ၏မိသားစုဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်သင့်သည်
3. နီးကပ်စွာမနေခင် မိမိလိင်ဆက်ဆံဖော်ကို သတိထားစစ်ဆေးခြင်း
   • အချို့သောကူးစက်ရောဂါများသည် အရေပြားချင်း ထိတွေ့မှုမှတစ်ဆင့် ကူးစက်နိုင်သောကြောင့် အတူတူမနေခင် မိမိအဖော်၏ ခန္ဓာကိုယ်ကို လေ့လာ၍ မိမိကို မကူးစက်အောင် သတိထားသင့်သည်
   • အနာများရှိခြင်း၊ မိတ်၊ အင်ပြင်ကဲ့သို့ အရေပြားပေါ်တွင် အနီကွက်များရှိခြင်း၊ အရည်ကြည်ဖုများရှိခြင်း၊ လိင်အင်္ဂါအနီးတစ်ဝိုက်တွင် ကြွက်နို့များရှိခြင်းစသည့် လက္ခဏာများရှိပါက လိင်ဆက်ဆံခြင်းမပြုမီ ဆရာဝန်နှင့်ပြသစစ်ဆေးရန် တိုက်တွန်းသင့်သည်
4. လိင်မှတစ်ဆင့် ကူးစက်တတ်သော ရောဂါများကို ရှာဖွေခြင်း
   • ကူးစက်စေတတ်သော ရောဂါပိုးအများစုသည် လက္ခဏာမပြတတ်သောကြောင့် သွေးနှင့်ဆီးကို ဓာတ်ခွဲကြည့်ခြင်းဖြင့် ရှာဖွေနိုင်သည်
   • အထူးသဖြင့် အိတ်ချ်အိုင်ဗီပိုး (HIV)၊ အသည်းရောင်အသားဝါ ဘီ (Hepatitis B)၊ အသည်းရောင်အသားဝါ စီ (Hepatitis C) နှင့် ကာလသားရောဂါပိုး (Syphilis) များကို စစ်ဆေးသင့်သည်
   • အမျိုးသမီးများတွင် ဆီးပူညောင်းကျရောဂါပိုး (Gonorrhoea) နှင့် ကယ်လ်မိုင်းဒီးယားပိုးပိုးဝင်ခြင်း (Chlamydia) တို့ကိုပါ ဆီးမှတစ်ဆင့် စစ်ဆေးနိုင်သည်
5. မူးယစ်ဆေးများ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း
   အတူတူ လိင်ဆက်ဆံခြင်းမပြုခင် ဆုံးဖြတ်ချက်များ မမှားစေရန် မူးယစ်စေတတ်ပြီး ဆုံးဖြတ်ချက်များ မှားယွင်းစေနိုင်သည့် အရက်၊ မူးယစ်ဆေးများသုံးစွဲပြီး လိင်ဆက်ဆံခြင်းကို ရှောင်ရှားသင့်သည်။
6. မလိုလားအပ်သော ကိုယ်ဝန်ကိုတားဆီးခြင်း
   ကိုယ်ဝန်ယူရန် အစီအစဉ် မရှိပါက မလိုလားအပ်သော ကိုယ်ဝန်ရရှိခြင်းကို တားဆီးရန် အတူတူနေချိန်တွင် အကာအကွယ်သုံးခြင်း၊ သန္ဓေတားဆေးများ ကြိုတင်သုံးစွဲထားခြင်းနှင့် အသုံးမပြုနိုင်ခဲ့လျှင် အရေးပေါ် သန္ဓေတားဆေးများ သောက်သုံးခြင်းတို့အတွက် ပြင်ဆင်ထားရန်လိုသည်။
7. ရောဂါမကူးစက်စေရန် ဆေးဝါးများ ကြိုတင်သောက်သုံးခြင်းနှင့် နောက်မှကုသခြင်း
   • PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis)
     • အိတ်ချ်အိုင်ဗီပိုး ကူးစက်နိုင်ခြေ မြင့်မားသူများအတွက် လိင်ဆက်ဆံမှုမပြုမီ နေ့စဉ်သောက်သုံးရသော သို့မဟုတ် လိုအပ်မှသောက်သုံးရသော ဆေးဝါး (PrEP) ကို မိသားစုဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်၍ ကြိုတင်သောက်သုံးထားခြင်းဖြင့် ကူးစက်ခြင်းမှ ၉၉% အထိ ကာကွယ်နိုင်သည်
     • အထက်ပါအချက်များ မပြင်ဆင်ဘဲ လိင်ဆက်ဆံခဲ့ပြီး မိမိတွင် ရောဂါကူးစက်ခံရသည်ဟု သံသယရှိလျှင် မိမိ၏ မိသားစုဆရာဝန်နှင့် အမြန်ဆုံးတိုင်ပင်သင့်သည်၊ ဆရာဝန်မှ ရောဂါများ ရှိမရှိ စစ်ဆေးလိမ့်မည်
   • PEP (Post-Exposure Prophylaxis)
     • လိင်ဆက်ဆံပြီး (၇၂) နာရီအတွင်း သောက်ခြင်းဖြင့် အိပ်ချ်အိုင်ဗီပိုး ကူးစက်ခြင်းမရှိရန် ကာကွယ်နိုင်သည်၊ အသည်းရောင် အသားဝါ ဘီ ပိုး ကာကွယ်ဆေးထိုးရန် လိုအပ်နိုင်သည်

ရောဂါရှိပြီးသူများအတွက် ဘေးကင်းစိတ်ချရသော လိင်ဆက်ဆံခြင်း အလေ့အထ

ယခုကာလတွင် အိပ်ချ်အိုင်ဗီအပါအဝင် လိင်မှတစ်ဆင့် ကူးစက်နိုင်သော ရောဂါများကို ထိရောက်စွာ ထိန်းချုပ်ကုသနိုင်ပြီး မိမိ၏လိင်ဆက်ဆံဖော်ကို မကူးစက်ရန် နည်းလမ်းများ ရှိနေပြီဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် အိတ်ချ်အိုင်ဗီပိုးရှိသူများ (PLHIV) အနေဖြင့် ဆေးကုသမှုမှန်မှန်ခံယူခြင်းဖြင့် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးပမာဏကို “လုံးဝမတွေ့နိုင်သည့်အဆင့် (Undetectable)” သို့ ရောက်ရှိစေပါက လိင်ဆက်ဆံခြင်းမှတစ်ဆင့် ရောဂါလုံးဝကူးစက်ခြင်းမရှိနိုင်ပါ (Undetectable = Untransmittable – U=U)။ အကယ်၍ မိမိတွင် ကူးစက်ရောဂါ ဝေဒနာတစ်ခုခု ခံစားနေရလျှင် မိမိအဖော်နှင့် အတူတူမနေခင်တွင် မိမိ၏ မိသားစု ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်သင့်သည်။

အချုပ်ဆိုရလျှင် –

• ဘေးကင်းစိတ်ချရသော လိင်ဆက်ဆံခြင်းဆိုသည်မှာ လိင်ဆက်ဆံခြင်းဖြင့် မိမိနှင့် မိမိ၏လိင်ဆက်ဆံဖော်တို့ ရောဂါကူးစက်ခြင်း၊ မလိုလားအပ်သော ကိုယ်ဝန်ရရှိခြင်းတို့ကို ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်ရန်ဖြစ်သည်
• မိမိနှင့် မိမိအဖော်တို့ ပွင့်လင်းစွာတိုင်ပင်ခြင်း၊ နှစ်ဦးသား ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးခြင်းဖြင့် ပျော်ရွှင်သော လိင်မှုဘဝကို ရရှိနိုင်သည်
• လူတစ်ဦးအနေနှင့် လိင်ဆက်ဆံဖက် တစ်ဦးတည်းသာ ထားရှိခြင်းသည် လိင်မှတစ်ဆင့် ကူးစက်သောရောဂါမှ ကာကွယ်ပေးနိုင်သည့် အကောင်းဆုံးနည်းဖြစ်သည်
• အကာအကွယ် (ကွန်ဒုံး) ကို သေချာစွာ အသုံးပြုခြင်းဖြင့် လိင်မှတစ်ဆင့် ကူးစက်သော ရောဂါများနှင့် မလိုလားအပ်သောကိုယ်ဝန် ရရှိခြင်းမှ ကာကွယ်နိုင်သည်

References:

1. Cleveland Clinic. (2024). What you should know about safe sex practices. Retrieved September 26, 2025, from https://health.clevelandclinic.org/safe-sex
2. Johns Hopkins Medicine. (2024). Safer sex guidelines. Retrieved September 26, 2025, from https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/safer-sex-guidelines#:~:text=Guidelines%20for%20safer%20sex&text=First%2C%20discuss%20past%20partners%2C%20history,condoms%20are%20made%20of%20polyurethane
3. Tan, D. H. S., Hull, M. W., Yoong, D., Tremblay, C., O’Byrne, P., Thomas, R., … Shafran, S. (2017). Canadian guideline on HIV pre‑exposure prophylaxis and nonoccupational postexposure prophylaxis. CMAJ, 189(47), E1448–E1458. https://doi.org/10.1503/cmaj.170494
4. UNAIDS. (2024). UNDETECTABLE = UNTRANSMITTABLE: Public health and HIV viral load suppression. Retrieved September 26, 2025, from https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/undetectable-untransmittable_en.pdf

Published: 30 August 2024

Last updated: 5 November 2025