Polytrauma (အပြင်းအထန် ထိခိုက်ဒဏ်ရာရရှိခြင်း)

ထိခိုက်ဒဏ်ရာရသူများတွင် ခန္ဓာကိုယ်နေရာအနှံ့ အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းများကို တစ်ပြိုင်တည်း ပြင်းပြင်းထန်ထန် ထိခိုက်မှုကြောင့် သေဆုံးမှုနှုန်းသည် အများဆုံးဖြစ်သည်။ စက်ပစ္စည်းကိရိယာ အသုံးပြုမှုများလာခြင်း၊ မြို့ပြအဆောက်အဦး များလာခြင်း၊ စက်တပ်ယာဥ် များလာခြင်းတို့ကြောင့် ပြင်းထန်သည့် ထိခိုက်ဒဏ်ရာမှုများ ဖြစ်ပွားမှုနှုန်းတက်လာသည်။ အထူးသဖြင့် စည်းစနစ်တကျအသုံးပြုမှု အားနည်းခြင်း၊ ဥပဒေထိန်းချုပ်မှု အားနည်းခြင်း၊ ဆေးဝါးကုသမှု အဆင့်နိမ့်ခြင်းတို့ကြောင့် ဖွံ့ဖြိုးမှုနည်းသောနိုင်ငံများတွင် ပြင်းထန်ဒဏ်ရာရရှိသူများ၏ သေဆုံးမှုနှုန်းနှင့် နောက်ဆက်တွဲ ကိုယ်လက်အင်္ဂါဆုံးရှုံးမှုနှုန်း အလွန်များသည်။

ထို့ပြင် ပြင်းထန်ဒဏ်ရာရရှိသူအများစုသည် အသက် (၁၅-၄၀) နှစ်အတွင်း ဖြစ်သောကြောင့် နိုင်ငံ၏ ကုန်ထုတ်စွမ်းအားအရင်းအမြစ်များကို ကျဆင်းစေသည်။ ဆေးကုသမှုစရိတ် မြင့်မားလာစေသည်။ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးကာလ ကြာမြင့်သည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် ပြင်းထန်ဒဏ်ရာလူနာများ၏ (၄၀-၅၀) ရာနှုန်းသည် အသက်ဆုံးရှုံးနိုင်သောကြောင့် ထိခိုက်ဒဏ်ရာကာကွယ်ရေး၊ အချိန်မီထိရောက်စွာကုသနိုင်ရေးအတွက် ကူညီဆောင်ရွက်ရေးသည် အရေးကြီးသည်။

အသက်အန္တရာယ်ရှိသည့် ပြင်းထန်ဒဏ်ရာဆိုသည်မှာ ခန္ဓာကိုယ်၌ တည်နေရာအစိတ်အပိုင်း (၂) နေရာ (သို့မဟုတ်) (၂) နေရာထက်ပို၍ထိခိုက်ပြီး ဒဏ်ရာတစ်ခုချင်း ပြင်းထန်မှုမရှိသော်လည်း ရရှိသောဒဏ်ရာများ၏ စုပေါင်းထိခိုက်မှုကြောင့် ပိုမိုဆိုးရွားသည့်အခြေအနေကိုခေါ်သည်။ မပြင်းထန်သည့်ဒဏ်ရာများ အရေအတွက်များစွာ စုပေါင်းလျှင် အလွန်ပြင်းထန်သည့် အန္တရာယ်ရှိလာခြင်းဖြစ်သည်။ ဥပမာ_ ဦးခေါင်းဒဏ်ရာနှင့် ရင်ဘတ်ဒဏ်ရာတွဲနေခြင်း၊ ဝမ်းဗိုက်ဒဏ်ရာနှင့် အရိုးကျိုးဒဏ်ရာတွဲနေခြင်း၊ ပေါင်ရိုးနှစ်ဖက်လုံးကျိုးခြင်း၊ ခါးရိုးကွင်းကျိုးခြင်း၊ အရိုးကျိုးခြင်းနှင့် မီးလောင်ဒဏ်ရာတွဲနေခြင်း စသဖြင့် ပြင်းထန်ဒဏ်ရာ အမျိုးအစားများစွာရှိသည်။ ပြင်းထန်ဒဏ်ရာရသူများ၏ သေဆုံးမှုများတွင် အောက်ပါအမျိုးအစားများရှိသည်။

1. အခင်းဖြစ်ရာနေရာတွင် ပွဲချင်းပြီးသေဆုံးခြင်း (Immediate death)
   ဒဏ်ရာသည် ပြင်းထန်လွန်းသောကြောင့် ဦးခေါင်းခွံတွင်းမှ ဦးနှောက်များ ကြေမွပျက်စီးခြင်း၊ နှလုံးနှင့် သွေးကြောမကြီးများ ပေါက်ပြဲခြင်း စသည်တို့ကြောင့် ဒဏ်ရာရရှိပြီး မိနစ်ပိုင်းအတွင်း သေဆုံးရခြင်းဖြစ်သည်။ ဆေးပညာနှင့် ကုသမှုစနစ် တိုးတက်သည့်နိုင်ငံများတွင်ပင် ဤသေဆုံးမှုမျိုးကို ကယ်တင်နိုင်ခြင်းမရှိပေ။
2. ကုသမှုအချိန်မမီ၍ သေဆုံးခြင်း (Early death)
   ဦးခေါင်းဒဏ်ရာ၊ ရင်ဘတ်ဒဏ်ရာ၊ ဝမ်းဗိုက်ဒဏ်ရာ၊ အရိုးကျိုးခြင်း၊ သွေးထွက်လွန်ခြင်း စသည်တို့သည် ကုသမှုအချိန်မီရရှိပါက အသက်ရှင်နိုင်သည့် အခြေအနေများဖြစ်သည်။ အဆိုပါလူနာများတွင် နာရီပိုင်းအတွင်း ကုသမှုမရရှိပါက မလိုလားအပ်သော သေဆုံးမှုများကိုဖြစ်စေသည်။ ထိခိုက်ဒဏ်ရာလူနာကို ကူညီသူများ၊ အရေးပေါ်လူနာတင်ယာဥ်များ၊ အရေးပေါ်ဌာနများ၊ ဆေးရုံများသည် ဤသေဆုံးမှုကို လျှော့ချရန်၊ ကာကွယ်ရန် အလွန်အရေးကြီးသည်။
3. ဆေးရုံတွင်ကုသချိန်၌ သေဆုံးခြင်း (Late death)
   ပြင်းထန်သည့်ဒဏ်ရာအား ကုသနေစဥ် ပိုးဝင်ခြင်း၊ အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းများ ပျက်စီးလာခြင်း စသည်တို့ကြောင့် အထူးကြပ်မတ်ကုသနေစဥ် သေဆုံးခြင်းဖြစ်သည်။ ဤသေဆုံးမှုသည် ဒဏ်ရာပြင်းထန်ခြင်း၊ ကုသမှု အချိန်မီမရခြင်း၊ ကုသမှုအဆင့် နိမ့်ကျခြင်းများနှင့် ဆက်စပ်မှုရှိသည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

ပြင်းထန်သည့်ဒဏ်ရာကို ဖြစ်စေသောအကြောင်းရင်းမှာ ခန္ဓာကိုယ်အား ပြင်းထန်သည့်ဖိအား (Pressure) သို့မဟုတ် တွန်းအား (Mechanical force) တစ်ခုမှ ထိရိုက်မိသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ အခင်းဖြစ်ပွားပုံကို သိရှိသည်နှင့် ဒဏ်ရာရလူနာသည် ပြင်းထန်မှု ရှိနိုင်ကြောင်း သတိပြုရမည်။ ကုသမှု အချိန်မီရရှိရန် ကူညီရမည်ဖြစ်သည်။

• ယာဥ်မတော်တဆမှုများ
  အမြန်နှုန်း တစ်နာရီ ကီလိုမီတာ (၃၀) နှင့်အထက် ယာဥ်တိုက်မှုများ၊ မော်တော်ယာဥ် မှောက်ခြင်း၊ လိမ့်ခြင်း၊ ရွေ့လျားနေသည့်ယာဥ်ပေါ်မှ ပြုတ်ကျခြင်း၊ ယာဥ်တိုက်မှုဖြစ်ပွါးသော မော်တော်ယာဥ်ပေါ်၌ လိုက်ပါလာသည့် ခရီးသည်များအနက် တစ်ဦးသေဆုံးခြင်း (ထိုအခြေအနေတွင် ကျန်ပါရှိသူများလည်း ဒဏ်ရာပြင်းထန်နိုင်သည်)၊ မော်တော်ဆိုင်ကယ်မှောက်ခြင်း၊ လမ်းသွားလမ်းလာအား တိုက်မိခြင်း စသည့်ဖြစ်စဥ်များမှ လူနာများကို ပြင်းထန်ဒဏ်ရာအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်သည်။
• အမြင့်မှ ပြုတ်ကျခြင်း
  လူကြီးတွင် ပေ (၂၀) အမြင့်မှပြုတ်ကျခြင်း၊ ကလေးတွင် (၁၀) ပေအမြင့်မှ ပြုတ်ကျခြင်းဖြစ်စဥ်တွင် ရင်ဘတ်၊ ခါးရိုး၊ တင်ပါးဆုံရိုးကွင်း၊ ခြေလက်အရိုးများနှင့် ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများ ထိခိုက်နိုင်သဖြင့် ပြင်းထန်ဒဏ်ရာအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်သည်။
• ပေါက်ကွဲခြင်း
  ဗုံးပေါက်ကွဲခြင်း၊ ဓာတ်ငွေ့အိုးပေါက်ကွဲခြင်းတို့တွင် ခန္ဓာကိုယ်အား ပေါက်ကွဲဖိအား သက်ရောက်ခြင်း၊ လွင့်စင်ပြုတ်ကျခြင်း၊ အခြားအရာဝထ္ထုများ စူးစိုက်ဝင်ခြင်းတို့ကြောင့် ပြင်းထန်ဒဏ်ရာအဖြစ် သတ်မှတ်သည်။
• လုပ်ငန်းခွင်အန္တရာယ်များ
  ကြီးမားလေးလံသည့် စက်ကိရိယာများဖြင့် ထိခိုက်ခြင်း၊ ပိခြင်းသည် ခန္ဓာကိုယ်နေရာအများအပြားတွင် ထိခိုက်နိုင်သည်။
• အားကစားထိခိုက်ဒဏ်ရာများ
  အရှိန်ပြင်းသည့် ကစားနည်းများဖြစ်သော စက်ဘီး၊ မြင်းစီး၊ ကျွမ်းဘား၊ လက်ဝှေ့၊ ရဂ်ဘီ၊ ဘောလုံးအားကစားနည်းများတွင်လည်း ပြင်းထန်ဒဏ်ရာများ ရရှိနိုင်သည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

အောက်ပါလက္ခဏာများကို တွေ့ရှိလျှင် ထိခိုက်ဒဏ်ရာပြင်းထန်ကြောင်း သိရှိနိုင်သဖြင့် အရေးပေါ်ကုသမှု အချိန်မီရရှိရန် လူနာကို အနီးဆုံးဆေးရုံသို့ ပို့ဆောင်ပေးရန် အရေးကြီးသည်။

• ဒဏ်ရာရပြီးနောက် သတိလစ်ခြင်း၊ အသိစိတ် မူမမှန်ခြင်း၊ တက်ခြင်း
• သွေးထွက်များခြင်း၊ ခြေလက်များကျိုးခြင်း
• အသက်ရှူကျပ်ခြင်း၊ မောခြင်း၊ ရင်ဘတ်တွင် ဒဏ်ရာတွေ့ရှိခြင်း
• ခါးရိုးထိခိုက်ခြင်း၊ ခြေလက်ထုံကျဥ်ခြင်း၊ လှုပ်ရှားမရခြင်း
• တင်ပါးဆုံအရိုးကွင်းတစ်ဝိုက် အလွန်နာကျင်ခြင်း
• ခြေလက်အေးစက်ခြင်း၊ ဖြူဖတ်ဖြူရော်ဖြစ်ခြင်း၊ လက်ကောက်ဝတ်သွေးခုန်နှုန်း မြန်ခြင်း၊ စမ်းမရခြင်း

‌နောက်ဆက်တွဲ လက္ခဏာများ

ပြင်းထန်ဒဏ်ရာအား အချိန်မီကုသမှု ပေးနိုင်သောကြောင့် အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများတွင် ကုသမှုခံယူပြီးနောက်ပိုင်း၌ မူလထိခိုက်မှုနှင့် ဆက်စပ်ခြင်းမရှိသော နောက်ဆက်တွဲရောဂါများနှင့် အခြေအနေများ ပိုမိုဖြစ်လာနိုင်သည်ကို လေ့လာသိရှိရသည်။

• သက်တမ်းစေ့ မနေရခြင်း
• နာတာရှည် သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်ခြင်း
• ရောဂါပိုးများ အလွယ်တကူ ဝင်ရောက်နိုင်ခြင်း
• ကင်ဆာရောဂါ အဖြစ်များခြင်း
• နာတာရှည် ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း
• အရိုးပါးခြင်း၊ ကြွက်သားများ သိမ်လာခြင်း
• မှတ်ဉာဏ်ချို့ယွင်းလာခြင်း၊ မကြာခနမေ့တတ်ခြင်း
• အိပ်မပျော်ခြင်း
• ဆေးဝါးများ အမြဲသောက်နေရခြင်း
• သက်လုံကျလာခြင်း၊ အမောမခံနိုင်ခြင်း
• စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် လူမှုဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာများပေါ်လာခြင်း စသည်တို့ဖြစ်သည်။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

ထိခိုက်ဒဏ်ရာရလူနာ ပြုစုကုသမှုသည် ဆေးရုံဆေးခန်းသို့ မရောက်မီ အခင်းဖြစ်ပွားရာနေရာတွင် စတင်သည်။ အခင်းဖြစ်သည့်နေရာ၌ နားလည်တတ်ကျွမ်းသူများရှိလျှင်_

• လူနာအား အန္တရာယ်ကင်းသည့်နေရာသို့ ရွှေ့ပြောင်းခြင်း
• သွေးတိတ်အောင်ပြုလုပ်ခြင်း
• အသက်ရှူစေရန်ပြုလုပ်ခြင်း
• နာကျင်မှုသက်သာစေရန်ပြုလုပ်ခြင်း
• အရေးပေါ်လူနာတင်ယာဥ်ခေါ်ဆိုခြင်း
• နှလုံးခုန်ရပ်တန့်လျှင် CPR ပြုလုပ်ခြင်း
• လူနာအား ဆေးရုံသို့ ပို့ဆောင်ခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးရန် လိုအပ်သည်။

အရေးပေါ်ကုသခြင်း

ရှေးဦးကုသခြင်း
ပြင်းထန်စွာဒဏ်ရာရသူအား (၁) နာရီအတွင်း ဆေးရုံအရေးပေါ်ဌာနသို့ ပို့ဆောင်ရန်လိုသည်။ ပြင်းထန်ဒဏ်ရာရရှိသူ လူနာများကို အရေးပေါ် ကုသရာတွင် အသက်အန္တရာယ်ရှိသော ဒဏ်ရာများကို အမြန်ဆုံးဖော်ထုတ်ကုသပြီး လူနာ၏အခြေအနေကို တည်ငြိမ်အောင်ပြုလုပ်ရန် ရည်ရွယ်သည်။ ကုသမှုလုပ်ငန်းစဥ်တွင်_

• ကနဦးစစ်ဆေးခြင်း (Primary survey – ABCDE)
• အသက်ကယ်တင်ခြင်း (Resuscitation)
• ဒဏ်ရာအလိုက်လိုအပ်သော ကုသမှုများ (Definitive care) စသည့်အဆင့်များ ပါဝင်သည်။

ဤကုသမှု၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်များမှာ အသက်အန္တရာယ်ရှိသော ဒဏ်ရာများကို မိနစ်ပိုင်း၊ နာရီပိုင်းအတွင်း အမြန်ဆုံးဖော်ထုတ်ကုသခြင်းဖြင့်_

• သေဆုံးနှုန်းလျှော့ချရန်
• နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ ကာကွယ်ရန်
• လူနာကို နောက်ထပ်စောင့်ရှောက်မှုများအတွက် ပြင်ဆင်ရန်တို့ဖြစ်သည်။

ပြင်းထန်ဒဏ်ရာရရှိသူလူနာများကို ကုသရာတွင် အဖွဲ့လိုက်ကုသခြင်း (Team approach) သည် အရေးကြီးသည်။ ခန္ဓာကိုယ်နေရာအနှံ့အပြားတွင် ထိခိုက်သောကြောင့် အရေးပေါ်ဆရာဝန်များ၊ ခွဲစိတ်ဆရာဝန်များ၊ အရိုးအထူးကုဆရာဝန်များ၊ ဦးနှောက်အာရုံကြော ခွဲစိတ်ဆရာဝန်များပါဝင်သည့်အဖွဲ့မှ စုပေါင်းကုသရခြင်းဖြစ်သည်။

• ကနဦးစစ်ဆေးခြင်း (Primary Survey – ABCDE – Airway,Breathing, Circulation, Disability, Exposure) ပြုလုပ်ရာတွင် အောက်ပါအချက်များအတိုင်း စစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်သည်။
  • A – Airway (အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဖွင့်ခြင်း)
    အသက်ရှူလမ်းကြောင်း ပွင့်မပွင့် သေချာစစ်ဆေးပြီး လိုအပ်လျှင် အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဖွင့်ကုသခြင်း၊ လည်ပင်းကျောရိုးကို မလှုပ်မိစေရန် ကာကွယ်ခြင်း
  • B – Breathing (အသက်ရှူအားကူခြင်း)
    အသက်ရှူလမ်းကြောင်းအခြေအနေကို စစ်ဆေးပြီး လိုအပ်သလို အောက်ဆီဂျင်ပေးခြင်းနှင့် အသက်ရှူစက်ဖြင့် အထောက်အပံ့ပေးခြင်းများ လုပ်ဆောင်သည်။
  • C – Circulation (သွေးလှည့်ပတ်မှုစစ်ဆေးခြင်း)
    သွေးထွက်ခြင်းကို ဖိအားသုံး ပတ်တီးစည်းခြင်း၊ သွေးထိမ်းပတ်တီးစည်းခြင်းဖြင့် ထိန်းချုပ်ခြင်း၊ သွေးပေါင်ချိန်ကျ၍ ရှော့ခ်ဖြစ်ခြင်း (Shock) ကို ဆားရည် (သို့မဟုတ်) သွေးသွင်းခြင်းဖြင့် ကုသပြီး လူနာ၏ နှလုံးခုန်နှုန်းနှင့် သွေးပေါင်ချိန် တည်ငြိမ်အောင် ထိန်းသည်။
  • D – Disability (မသန်စွမ်းမှု/အာရုံကြောစစ်ဆေးခြင်း)
    သိစိတ်ချို့ယွင်းသည့်အခြေအနေ (GCS) ကို စစ်ဆေးခြင်းနှင့် မျက်စိသူငယ်အိမ်စစ်ဆေးခြင်းဖြင့် ဦးခေါင်းထိခိုက်ဒဏ်ရာများကို စစ်ဆေးသည်။
  • E – Exposure (ဖော်ထုတ်စစ်ဆေးခြင်း)
    ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့ရှိ အခြားပြင်ပဒဏ်ရာများ ရှိမရှိ စစ်ဆေးပြီး လူနာ၏ ကိုယ်အပူချိန်ကို ပုံမှန်ဖြစ်အောင် ထိန်းသည်။
• အသက်ကယ်ကုသခြင်း (Resuscitation)
  • CPR ပြုလုပ်ခြင်း
    ကနဦးစစ်ဆေးခြင်းတွင် လူနာသည် သတိလစ်နေခြင်း၊ အသက်ရှူရပ်နေခြင်း၊ နှလုံးခုန်ရပ်နေရှိခြင်းများရှိပါက ချက်ချင်း ရင်ခေါင်းဖိနှိပ် နှလုံးနှိုးဆွခြင်း (CPR) ကိုပြုလုပ်ရန်လိုသည်။
  • သွေးကြောအတွင်းမှတစ်ဆင့် ‌အရည်ဓာတ်ဖြည့်ပေးခြင်း (IV Fluid Resuscitation)
    ခန္ဓာကိုယ်တွင်းမှ သွေး (သို့မဟုတ်) အရည် ပမာဏအများအပြား ဆုံးရှုံးခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော သွေးလန့်ခြင်း (Hypovolemic shock) ကို ကုသရန်အတွက် သွေးကြောမှတစ်ဆင့် ဆားရည်များသွင်းခြင်း၊ လိုအပ်ပါက သွေးသွင်းခြင်းများပြုလုပ်သည်။
  • သွေးထွက်ခြင်းကို ထိန်းချုပ်ခြင်း (Hemorrhage Control)
    သွေးထွက်ခြင်းကို ထိန်းချုပ်ရန် သွေးထွက်သည့်နေရာကို တိုက်ရိုက်ဖိထားခြင်း၊ Tourniquet စည်းခြင်းနှင့် အခြားခွဲစိတ်သည့်နည်းလမ်းများဖြင့် ဆောင်ရွက်သည်
  • အနာသက်သာအောင် ပြုစုခြင်း (Pain Management)
    နာကျင်မှုကို သက်သာစေရန်နှင့် ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ ဖိစီးမှုကို လျှော့ချရန် အနာသက်သာဆေးများ ပေးသည်။
• ဒုတိယအကြိမ်စစ်ဆေးခြင်း (Secondary Survey)
  • ချက်ချင်းအသက်အန္တရာယ်ရှိသော ဒဏ်ရာများကို ကုသပြီးနောက် တစ်ကိုယ်လုံးရှိ ဒဏ်ရာအားလုံးကို အသေးစိတ် ပြန်လည်စစ်ဆေးခြင်းဖြစ်သည်
  • ဒုတိယအကြိမ်စစ်ဆေးခြင်းတွင် ဓါတ်မှန်ရိုက်ခြင်း၊ အာထရာဆောင်း (USG) ရိုက်ခြင်း၊ ကွန်ပျူတာဓါတ်မှန် (CT scan)၊ သံလိုက်ဓါတ်မှန် (MRI) ရိုက်ခြင်းများကို လိုအပ်သလိုပြုလုပ်သည်
• ခံနိုင်ရည်ရှိသည်အထိ စောင့်ဆိုင်း၍ ခွဲစိတ်ခြင်း (Damage Control Surgery)
  • ပြင်းထန်သည့်ဒဏ်ရာရသူများ၏ (၄၀) မှ (၇၀) ရာခိုင်နှုန်းသည် အနည်းဆုံး ခွဲစိတ်မှုတစ်ခု လိုအပ်လေ့ရှိသည်
  • ခန္ဓာကိုယ်၏ ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်များ တည်ငြိမ်မှုမရှိသေးချိန်တွင် ခွဲစိတ်မှုဒဏ်ကို ခံနိုင်ရည်မရှိသေးချိန်၌ ခန္ဓာကိုယ်အား ထပ်မံထိခိုက်စေမည့် ခွဲစိတ်မှုများကို ပြုလုပ်ခြင်းမလုပ်သေးဘဲ အသက်အန္တရာယ်ချက်ချင်းဖြစ်နိုင်သည်ကို ခွဲစိတ်မှုပြုလုပ်သည်၊ လူနာအခြေအနေ တည်ငြိမ်လာသည့်အချိန်မှသာ တိကျသော ခွဲစိတ်မှုများကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်သည့် သဘောဖြစ်သည်
  • ထို့ကြောင့် ပြင်းထန်ဒဏ်ရာရလူနာသည် အကြိမ်များစွာ ခွဲစိတ်ခန်းဝင်ရနိုင်သည်။
• စဥ်ဆက်မပြတ် စောင့်ကြည့်ခြင်းနှင့် ကုသခြင်း (Continued Monitoring and Management)
  • လူနာ၏ အခြေအနေကို စဥ်ဆက်မပြတ် စစ်ဆေးခြင်း၊ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများကို စောင့်ကြည့်ခြင်းနှင့် သင့်လျော်သော စောင့်ရှောက်ကုသမှုများ ထောက်ပံ့ခြင်းဖြင့် ပြင်းထန်ဒဏ်ရာကုသမှု အချိန်ကြာမြင့်နိုင်သည်
• ပြန်လည်သန်စွမ်းရေးကုသခြင်း (Rehabilitation)
  • ပြင်းထန်ဒဏ်ရာလူနာများသည် အရေးပေါ်ကုသမှုများကြောင့် အသက်ဘေးအန္တရာယ် မရှိတော့သည့်တိုင် ဒဏ်ရာ၏ နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများကို ဆက်လက်ကုသရန်လိုသည်
  • ခန္ဓာကိုယ်ပြန်လည်သန်စွမ်းရေးဆိုင်ရာ ကုထုံးများ၊ လေ့ကျင့်ခန်းများ၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးကုသမှုများကို ကာလကြာရှည် ပြုလုပ်ရန် လိုအပ်သည်

ထိခိုက်ဒဏ်ရာကုသခြင်းသည် ဒဏ်ရာရရှိသည့်အခြေအနေမှ လုပ်ငန်းခွင်သို့ ပြန်လည်ဝင်ရောက်နိုင်သည်အထိ ပုံမှန်အခြေအနေသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိရန် ကုန်ကျစရိတ်၊ အချိန်နှင့် ဆုံးရှုံးမှုအလွန်များသည်။ ကာကွယ်ခြင်းသည်သာ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းဖြစ်သည်။

ကာကွယ်ခြင်း

ပြင်းထန်ဒဏ်ရာများ ဖြစ်ပွါးရသောအကြောင်းရင်းအားလုံးသည် ကာကွယ်၍ရနိုင်သည်။ အောက်ပါအချက်များကို စနစ်တကျလိုက်နာခြင်းဖြင့် ထိခိုက်ဒဏ်ရာအန္တရာယ်ကို ကာကွယ်နိုင်သည်။

ကာကွယ်ရန်နည်းလမ်းများ

1. ယာဥ်ဘေးကင်းရေး
   ကားမောင်းနေစဥ် မိုဘိုင်းဖုန်းသုံးခြင်းကို ရှောင်ပါ၊ အရက်၊ မူးယစ်ဆေးဝါးသုံးစွဲပြီး သို့မဟုတ် မောပန်းနေချိန်တွင် မမောင်းပါနှင့်၊ ယာဥ်၏အနေအထားကို ပုံမှန်စစ်ဆေးပါ၊ အရှိန်လွန်မောင်းခြင်းမှ ရှောင်ပါ။ မော်တော်ဆိုင်ကယ်စီးစဉ် ဆိုင်ကယ်စီးအကာအကွယ် ဦးထုပ်ဆောင်းပါ။ ယာဉ်မောင်းစဉ် အသက်ကယ်ခါးပတ် ပတ်ပါ။
2. လမ်းသွားလမ်းလာ ဘေးကင်းရေး
   ညဘက်တွင် အလင်းပြန်အဝတ်အစားများ ဝတ်ဆင်ပါ၊ သတ်မှတ်ထားသော လူသွားလမ်းများကိုသာ အသုံးပြုပါ။
3. အကာအကွယ်ပစ္စည်းများ အသုံးပြုခြင်း
   အားကစားပြုလုပ်ခြင်း၊ စကူတာ၊ စကိတ်နှင့် စက်ဘီးစီးခြင်းများတွင် ဦးထုပ်နှင့် ကာကွယ်ရေးစ္စည်းများ ဝတ်ဆင်ပါ၊ ထုတ်လုပ်သူ၏ ညွှန်ကြားချက်များကို လိုက်နာပါ။
4. ကလေးများကို စောင့်ကြည့်ခြင်း
   လမ်းမများအနီး၊ ရေတွင်းရေကန်များ၊ အန္တရာယ်ရှိသည့် နေရာများတွင်ကလေးများ ကစားနေစဥ် အထူးဂရုစိုက်ပါ။
5. ပတ်ဝန်းကျင် သတိပြုခြင်း
   အိမ်တွင်း လမ်းလျှောက်ရာတွင် အန္တရာယ်ဖြစ်စေနိုင်သော ပစ္စည်းများကို ရှင်းလင်းထားပါ၊ အလှဆင်ပစ္စည်းများကို သေချာချိတ်ဆွဲထားပါ။
6. စိတ်ဖိစီးမှု ထိန်းချုပ်ခြင်း
   ပင်ပန်းနွမ်းနယ်မှုကို သတိပြုပါ၊ လုံလောက်စွာ အနားယူပါ။
7. အရက်သောက်သုံးမှု ကန့်သတ်ခြင်း
   အရက်သောက်ပါက လွန်ကဲစွာမရှိစေရန် ထိန်းပါ၊ အရက်သောက်ထားပါက ယာဥ်မမောင်းပါနှင့်။
8. လုပ်ငန်းခွင် ဘေးကင်းရေး
   လုပ်ငန်းခွင်စည်းကမ်းများလိုက်နာပါ၊ ကာကွယ်ရေးဝတ်စုံများဝတ်ဆင်ပါ။
9. ရှေးဦးသူနာပြုစုနိုင်ရန် ပြင်ဆင်မှု
   ရှေးဦးသူနာပြုပစ္စည်းများ ဆောင်ထားပါ၊ အခြေခံ‌ရှေးဦးသူနာပြုနည်းများ တတ်မြောက်ရန် သင်ယူပါ။

References:

1. Pape, H.-C., Lefering, R., Butcher, N., Peitzman, A., Leenen, L., Marzi, I., … & Giannoudis, P. (2021). Evaluation of the Berlin polytrauma definition: A prospective cohort study. Journal of Trauma and Acute Care Surgery, 90(4), 642–648. Retrieved July 21, 2025, from https://journals.lww.com/jtrauma/abstract/2021/04000/evaluation_of_the_berlin_polytrauma_definition
2. StatPearls Publishing. (2020). Polytrauma. In StatPearls [Internet]. Retrieved July 21, 2025, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554426/
3. Halvachizadeh, S., Pape, H.-C., et al. (2014). Relevance of polytrauma definitions for evaluating outcome after multiple trauma: A retrospective study. World Journal of Emergency Surgery, 9, Article 6. Retrieved July 21, 2025, from https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4129897/
4. Hamidah, N., & Pratama, I. M. (2023). Rehabilitative care following polytrauma: A comprehensive approach. International Journal of Health Sciences, 7(3), 112–120. Retrieved July 21, 2025, from https://sciencescholar.us/journal/index.php/ijhs/article/download/15133/12154/13774
5. Ausmed. (n.d.). Rehabilitative care following polytrauma. Retrieved July 21, 2025, from https://www.ausmed.com/learn/articles/rehabilitative-care-following-polytrauma

Published: 29 July 2025