Scabies (ဝဲယားနာ)

ဝဲယားနာသည် ကူးစက်တတ်သည့် အရေပြားရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ပိုးဝင်သော အရေပြားနေရာများတွင် အပြင်းအထန်ယားယံခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ညဖက်တွင်ပို၍ ယားယံတတ်သည်။ လူတစ်ဦးမှတစ်ဦးဆီသို့ ကူးစက်နိုင်သော အရေပြားရောဂါ ဖြစ်သောကြောင့် မိသားစုထဲတွင် တစ်စုံတစ်ယောက် ဝဲယားနာဖြစ်ပါက မိသားစုလိုက်ကုသမှုခံယူရန် လိုအပ်သည်။ ဝဲယားနာသည် အလွယ်တကူ ကုသပျောက်ကင်းနိုင်သော ရောဂါလည်းဖြစ်သည်။ ကုသပျောက်ကင်းပြီးသော်လည်း ရက်သတ္တပတ် အတော်အတန်ကြာ အရေပြားယားယံခြင်း ကျန်ရစ်ခဲ့နိုင်သည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

ဝဲပိုး (Sarcoptes scabiei) ကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဝဲယားနာရှိသူနှင့် ထိတွေ့ခြင်း၊ နီးနီးကပ်ကပ် နေထိုင်ခြင်းမှတစ်ဆင့် ကူးစက်သည်။ ထို့အပြင် ဝဲယားနာရှိသူနှင့် အဝတ်အစားများ၊ အိပ်ရာများ အတူတကွ အသုံးပြုခြင်းတို့မှလည်း ကူးစက်သည်။

ဝဲပိုးကောင်များ၏ သံသရာလည်ပတ်ပုံ

ပထမဦးစွာ အလွန်သေးငယ်သည့် ဝဲပိုးအထီးသည် အရေပြားမျက်နှာပြင်ပေါ်တွင် ဝဲပိုးအမနှင့် မိတ်လိုက်ပြီးနောက် မကြာမီသေဆုံးသွားသည်။ ထို့နောက် ဝဲပိုးအမသည် အရေပြားအပေါ်ယံလွှာကို တွင်းဖြစ်အောင် တူး၍ မျိုးဥများ ဥချသည်။ ထိုဥများ အကောင်ပေါက်ကာ သားလောင်းများအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိလာပြီး အ‌ရေပြားပေါ်တွင် ဆက်လက်ကြီးထွားလာကာ သံသရာလည်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဝဲပိုးကောင်များနှင့် ၄င်းတို့၏ ဥများ၊ အညစ်အကြေးစွန့်ပစ်ပစ္စည်းများကို ခန္ဓာကိုယ်မှ ဓာတ်မတည့်တုံ့ပြန်မှုကြောင့် ယားယံခြင်းကို ခံစားရခြင်းဖြစ်သည်။
ဝဲယားနာပိုးသည် တိရစ္ဆာန်မှတစ်ဆင့် မကူးစက်နိုင်ပါ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် တိရစ္ဆာန်ပေါ်မှ ဝဲပိုးကောင်သည် လူ့ခန္ဓာကိုယ်ပေါ်တွင် မျိုးပွါးရှင်သန်နိုင်စွမ်း မရှိသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ သို့သော် တိရစ္ဆာန်ပေါ်မှ ဝဲပိုးကောင်လေးများသည် လူ့အရေပြားနှင့် ထိတွေ့သည့်ချိန်တွင် ယားယံခြင်းကို ဖြစ် ပေါ်စေပြီး ထိုဝဲပိုးများသည် ရက်အနည်းငယ်အတွင်း သေဆုံးသွားကြသည်။

ဝဲယားနာ‌ရောဂါသည် မည်သူမဆိုဖြစ်ပေါ်နိုင်သော်လည်း သက်ကြီးရွယ်အိုများ၊ ကလေးငယ်များနှင့် ဆယ်ကျော်သက်များတွင် ပို၍ အတွေ့ရများသည်။ ‌ရောဂါဖြစ်ပွားမှုနှုန်းသည် လူနေမှုအဆင့်အတန်းနိမ့်သော ဒေသများ၊ အပူပိုင်းဇုန်ဒေသများနှင့် ဖွံဖြိုးဆဲနိုင်ငံများတွင် ပိုမိုမြင့်မားသည်။

ဝဲယားနာရောဂါ ကူးစက်နိုင်ခြေများသော အခြေအနေများမှာ_

လူထူထပ်သောနေရာတွင် နေထိုင်ခြင်း
သန့်ရှင်းမှု မရှိခြင်း
ဆင်းရဲမွဲတေခြင်း
အာဟာရချို့တဲ့ခြင်း
အိမ်ရာမဲ့ဖြစ်ခြင်း
ကိုယ်ခံအားကျဆင်းခြင်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

ဝဲယားနာသည် ပိုးစတင်ကူးစက်ပြီး (၄) ပတ်နှင့် (၆) ပတ်အကြာတွင် လက္ခဏာ စတင်ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသော်လည်း ယခင်ကဝဲယားနာဖြစ်ဖူးသူများတွင် ပိုးကူးစက်ပြီး ရက်အနည်းငယ်အကြာတွင် စတင်ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။အဓိကလက္ခဏာမှာ အရေပြားတွင် အဖုအပိန့် (သို့မဟုတ်) အနီကွက်များ ထွက်ခြင်း၊ ပြင်းထန်သော ယားယံခြင်းတို့ဖြစ်ပြီး များသောအားဖြင့် ညအချိန်တွင်ပို၍ ယားယံတတ်သည်။ အနီကွက်များသည် ဦးခေါင်းနှင့် လည်ပင်းမှအပ ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးသို့ ပျံ့နှံ့လာသည်။ လက်ချောင်းကြား၊ လက်ကောက်ဝတ်နားတစ်ဝိုက်၊ တံတောင်ဆစ် အတွင်းဖက်ကြား၊ ရင်ဘတ်၊ နို့သီးခေါင်းတစ်ဝိုက်၊ ချိုင်းအောက်၊ ခါးနှင့်ချက်တစ်ဝိုက်၊ ပေါင်ခြံ၊ လိင်အင်္ဂါနားတစ်ဝိုက်၊ တင်ပါး စသည့်နေရာများတွင် အဖြစ်များသည်။ သက်ကြီးရွယ်အိုများနှင့် ကလေးများတွင်မူ ဦးခေါင်း၊ လည်ပင်း၊ လက်ဖဝါး၊ ခြေဖဝါးများတွင်ပါ အနီကွက်များ ထွက်လာနိုင်သည်။

ဝဲယားနာဖြစ်သူများတွင် အနီကွက်ထွက်ခြင်း၊ ယားယံခြင်းတို့အပြင် အောက်ဖော်ပြပါ အခြားသော ထူးခြားသည့် အမျိုးအစားပုံစံများဖြင့်လည်း တွေ့ရှိရနိုင်သည်။

တွင်းခေါင်းများ (Burrows)
ဝဲယားနာ၏ ထင်ရှားသော လက္ခဏာတစ်ခုဖြစ်ပြီး အရေပြားပေါ်တွင် (၁) စင်တီမီတာခန့်ရှိသော သေးငယ်တွန့်ခေါက်နေသည့် အစင်းကြောင်းအနေဖြင့် တွေ့ရသည်။ အထူးသဖြင့် လက်ချောင်းကြား၊ ခြေဖဝါး၊ လက်ဖဝါး၊ လက်ချောင်းများ၊ ခြေချောင်းများ၊ လက်ကောက်ဝတ် အတွင်းဘက်၊ တံတောင်ဆစ်၊ ချက်နှင့် ခါးပတ်လိုင်းတစ်ဝိုက်တွင် အများဆုံးတွေ့ရှိရသည်။
အဖုများ (Nodules)
(၃)မီလီလီတာ မှ (၁၅)မီလီလီတာအထိ အရွယ်အစားအမျိုးမျိုးရှိသော အဖုလေးများသည် အမျိုးသားများတွင် လိင်တံနှင့်ကပ္ပါယ်အိတ်၊ အမျိုးသမီးများတွင် ရင်သားအောက်ဘက်တစ်ဝိုက်တွင် အဓိကတွေ့ရှိရတတ်သည်။ ပေါင်အပေါ်ဘက်၊ တင်ပဆုံကြော အရေးအကြောင်းများနှင့် ချိုင်းကြားများတွင်လည်း တွေ့နိုင်သည်။
အဖတ်လွှာများဖြင့် ထူထဲနေသော ဝဲယားနာ (Crusted scabies)
သက်ကြီးရွယ်အိုများနှင့် ကိုယ်ခံအားနည်းသူများတွင် အဓိကတွေ့ရသော အမျိုးအစားဖြစ်ပြီး လက်ဖဝါး၊ ခြေဖဝါးများတွင် ထူထဲသော အဖတ်လွှာများဖြင့် ဖုံးအုပ်နေတတ်သည်။ ဝဲပိုးကောင်အရေအတွက် ထောင်နှင့်ချီ၍ ရှိနိုင်ပြီး အလွန်ကူးစက်လွယ်ပြီး ပိုမိုပြင်းထန်သော အမျိုးအစားဖြစ်သည်။

This image contains sensitive medical content. Click ‘Show Image’ to view.

show image

sensitive image

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

ယားယံ၍ အရေပြားကို ကုတ်ခြင်းမှတစ်ဆင့် ဘက်တီးရီးယားပိုးဝင်၍ အရေပြားရောင်ခြင်း၊ ပြည်တည်ခြင်း၊ ပိုးဆိပ်ပျံ့ခြင်း
ဘက်တီးရီးယား ပိုးဝင်ခြင်းမှတစ်ဆင့် ကျောက်ကပ်ရောင်ခြင်း၊ လေးဘက်နာနှလုံးရောဂါဖြစ်ပြီး နှလုံးထိခိုက်ခြင်း
အလွန်ယားယံသော အဖုကြီးများ ဖြစ်လာခြင်း
ည အိပ်မပျော်ခြင်း
လူမှုဘဝ ထိခိုက်ခြင်း
ကုတ်ခြစ်မိခြင်းကြောင့် အရေပြားမာလာခြင်း၊ ဂျွတ်တက်ခြင်းတို့ ဖြစ်နိုင်သည်။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

အထက်ပါ ရောဂါလက္ခဏာများကို သတိပြုမိပါက မိမိ၏ မိသားစုဆရာဝန်နှင့် ပြသတိုင်ပင်ရန်လိုသည်။ ဝဲယားနာနှင့် ရောဂါလက္ခဏာဆင်တူသော အခြားသော အရေပြားရောင်ရမ်းခြင်း၊ နှင်းခူရောဂါများလည်း ဖြစ်နိုင်သောကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ရသော တိကျသည့်အကြောင်းရင်းကို ရှာဖွေရန် မိသားစုဆရာဝန်မှ လိုအပ်သည့် စစ်ဆေးစမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် ရောဂါရှာ‌ဖွေ ကုသပေးနိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက မိသားစုဆရာဝန်မှ သက်ဆိုင်ရာ အရေပြားအထူးကုဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ကုသခြင်း၊ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးလိမ့်မည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

လူနာ၏ရောဂါရာဇဝင်ကို သေချာမေးမြန်းခြင်း၊ လူနာ၏ ယားယံသော နေရာများကို စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်းများဖြင့် ဝဲယားနာရောဂါကို အလွယ်တကူသိရှိနိုင်သည်။ အချို့အခြေအနေများတွင် လိုအပ်လျှင် ယားယံခြင်းဖြစ်နေသောနေရာမှ အရေပြားအသားစ နမူနာယူ၍ အဏုကြည့်မှန်ပြောင်းဖြင့် ဝဲပိုးကောင်၊ မျိုးဥများကို ရှာဖွေခြင်းဖြင့် ဝဲယားနာရှိကြောင်း အတည်ပြုနိုင်သည်။

ကုသခြင်း

ဝဲယားနာကို ကုသရာတွင် ဝဲပိုးများနှင့် မျိုးဥများကို သေစေနိုင်သော လိမ်းဆေး (သို့မဟုတ်) သောက်ဆေးများဖြင့် ကုသနိုင်သည်။ ဝဲယားနားသည် ပြင်းထန်သည့် ရောဂါအခြေအနေ မဟုတ်သော်လည်း ကုသမှုခံယူရန် လိုအပ်သည်။ ဝဲယားနာသည် ကူးစက်နိုင်သောရောဂါဖြစ်ပြီး ‌ကူးစက်ပြီးနောက် ရောဂါလက္ခဏာ ချက်ချင်းမပြတတ်သောကြောင့် ဝဲယားနာရှိသူနှင့် တစ်အိမ်ထဲတွင် အတူနေသူများသည်လည်း ရောဂါလက္ခဏာများ မရှိသည့်တိုင်အောင် ‌ဆေးကုသမှုခံယူရန် လိုအပ်သည်။

လိမ်းဆေးများဖြင့် ကုသခြင်း
လိမ်းဆေးများကို လည်ပင်းမှစ၍ ခြေဖျားအထိ ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံး လိမ်းပေးရန် လိုအပ်ပြီး အနည်းဆုံး (၈)နာရီ မှ (၁၄)နာရီကြာအောင်ထားရန် လိုအပ်သည်။ အများအားဖြင့် ညဘက်အိပ်ရာမဝင်မီ ဆေးလိမ်းကာ မနက်မိုးလင်းမှ ရေဆေးချခြင်း ပြုလုပ်နိုင်သည်။ ခုခံအားကျဆင်းနေသူများနှင့် ကလေးငယ်များတွင် မျက်နှာနှင့်ဦးခေါင်းတို့ကိုပါ လိမ်းပေးရန် လိုအပ်နိုင်သည်။ သို့သော် မျက်စိ၊ နှာခေါင်း၊ ပါးစပ်နေရာများကိုသတိထားရန်လိုသည်။ (၇)ရက် မှ (၁၀)ရက်အကြာတွင် နောက်တစ်ကြိမ် ထပ်မံဆေးလိမ်း၍ ကုသရန် လိုအပ်သည်။ အသုံးများသော လိမ်းဆေးအမျိုးအစားများမှာ Permethrin cream၊ Benzyl benzoate lotion, Sulfur ointment တို့ဖြစ်ကြသည်။

သောက်ဆေးများဖြင့် ကုသခြင်း

ဝဲပိုးသတ်ဆေး (Ivermectin)
အများအားဖြင့် လိမ်းဆေးများနှင့် မသက်သာသော ပြင်းထန်သည့် အခြေအနေများတွင် သောက်ဆေးများကို အသုံးပြုနိုင်သည်။ အဖတ်လွှာများဖြင့်ထူထဲနေသော ဝဲယားနာနှင့် ကိုယ်ခံအားနည်းသူများအတွက် သောက်ဆေးကို အသုံးပြုလေ့ရှိသည်။ ဝဲပိုးသတ်ဆေးကို တစ်လုံးသောက်ပြီးနောက် တစ်ပတ် မှ နှစ်ပတ်အကြာတွင် ဒုတိယအကြိမ် ထပ်သောက်ရန် လိုအပ်သည်။ ဤဆေးကို ကိုယ်အလေးချိန် (၃၅) ပေါင် (၁၅ ကီလိုဂရမ်) ‌အောက်နည်းသော ကလေးငယ်များ၊ ကိုယ်ဝန်‌ဆောင်များ၊ နို့တိုက်မိခင်များတွင် မသုံးစွဲရပါ။
အယားသက်သာသော ဆေးများ (antihistamine – ဟစ်စ်တမင်း ဆန့်ကျင်ဆေးဝါးများ)
ဝဲပိုးသတ်ဆေးများသည် ဝဲပိုးကောင်များကို လျင်မြန်စွာသေစေနိုင်သော်လည်း ယားယံခြင်းသည် ရက်သတ္တပတ် အတော်အတန်ကျန်နေနိုင်သည်။ ယားယံခြင်းကို သက်သာစေနိုင်ရန် ဟစ်စ်တမင်းဆန့်ကျင်ဆေးဝါးများ အသုံးပြုနိုင်သည်။
ပဋိဇီဝ ပိုးသတ်ဆေးများ
ဘက်တီးရီးယားပိုး ထပ်လောင်းကူးစက်နေသည်ဟု ယူဆပါက ပဋိဇီဝပိုးသတ်ဆေးကို ပေးမည်ဖြစ်သည်။

ဆေးကုသမှု ခံယူနေစဥ် ဝဲရောဂါပိုး ကူးစက်ပျံ့နှံ့ခြင်းကို တားဆီးရန် အောက်ပါအချက်များကို လိုက်နာရန်လိုအပ်သည်။

ပြုလုပ်ရမည့်အချက်များ

ဝဲပိုးများ သေစေရန် အသုံးပြုထားသော အဝတ်အစား၊ အိပ်ရာခင်း၊ စောင် နှင့် တစ်ကိုယ်ရည်သုံးပစ္စည်းများကို အနည်းဆုံး ၆၀ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်အထက် ရေပူဖြင့် လျှော်ခြင်း၊ ဖြစ်နိုင်ပါက ပူပြင်းသော အခြောက်ခံစက်ဖြင့်လည်း အခြောက်ခံခြင်း
လျှော်ဖွပ်၍ မရသော အသုံးအဆောင်များကို လေလုံသော ပလပ်စတစ်ဘူး (သို့မဟုတ်) အိတ်ထဲတွင် (၃)ရက် မှ (၁)ပတ်ခန့်ထားပြီး ဝဲပိုးများကို သေစေခြင်း
ဝဲပိုးများ နေအိမ်ထဲတွင် မကျန်ရှိအောင် နေအိမ်တစ်ခုလုံး သန့်ရှင်းရေး ပြုလုပ်ခြင်း

ရှောင်ကြဥ်ရမည့် အချက်များ

ကုသမှု အပြည့်အဝမပြီးဆုံးမချင်း လိင်ဆက်ဆံခြင်း သို့မဟုတ် အခြားသူများနှင့် အနီးကပ်ထိတွေ့နေထိုင်ခြင်းများ မပြုလုပ်ရန်
ဝဲ‌ရောဂါပိုးရှိသူသည် အဝတ်အစားများ၊ အိပ်ရာခင်း၊ မျက်နှာသုတ်ပုဝါ အစရှိသော အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများကို အခြားသူများနှင့် မျှဝေသုံးစွဲခြင်း မပြုလုပ်ရန်

ကာကွယ်ခြင်း

ဝဲယားနာရောဂါကို ကာကွယ်ရန် အထိရောက်ဆုံးနည်းလမ်းမှာ ဝဲယားနာဖြစ်နေသူများ (သို့မဟုတ်) ရောဂါပိုးရှိနိုင်သော နေရာများကို ရှောင်ရှားခြင်းနှင့် တစ်ကိုယ်ရေသန့်ရှင်းမှုကို ဂရုစိုက်ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။

ဆက်လက်ဖတ်ရှုရန်

ဝဲယားနာ (ကလေး)

References:

Mayo Clinic Staff. (n.d.). Scabies: Symptoms and causes. Mayo Clinic. Retrieved June 12, 2025, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/scabies/symptoms-causes/syc-20377378
Centers for Disease Control and Prevention. (2023, July 10). Scabies: About. U.S. Department of Health & Human Services. Retrieved June 12, 2025, from https://www.cdc.gov/scabies/about/
National Health Service (NHS). (2023). Scabies. Retrieved June 12, 2025, from https://www.nhs.uk/conditions/scabies/
Cleveland Clinic. (2024, March 15). Scabies. Cleveland Clinic. Retrieved June 12, 2025, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4567-scabies
Maguire, J. R., & Coulson, I. (2025, April). Scabies. DermNet NZ. Retrieved June 12, 2025, from https://dermnetnz.org/topics/scabies

Published: 30 August 2024

Last updated: 21 July 2025