Ectopic pregnancy (သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်ခြင်း)

သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်ခြင်း (Ectopic pregnancy) ဆိုသည်မှာ သန္ဓေအောင်ထားသောမျိုးဥ (fertilized ovum)သည် သားအိမ်၏ပြင်ပ ပုံမှန်မဟုတ်သည့်နေရာတွင် သန္ဓေတည်ခြင်းဖြစ်သည်။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်အမျိုးသမီး (၁၀၀) တွင် (၂) ဦး၌ ထိုသို့နေရာမှားယွင်းပြီး သန္ဓေတည်တတ်သည်။ သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်သူ (၉၀%) သည် သားဥပြွန်တွင် သန္ဓေတည်တတ်ပြီး ကျန် (၁၀%) သည် သားဥအိမ်၊ သားအိမ်ခေါင်း၊ ကလေးခွဲမွေးထားသော ချုပ်ရိုး (Cesarean section scar) နှင့် သားအိမ်ပြင်ပ ဝမ်းဗိုက်အတွင်းတွင် သန္ဓေတည်လေ့ရှိသည်။

သားအိမ်ပြင်ပတွင်တည်သော သန္ဓေသားအိတ်လုံး ပေါက်သွားပါက ဝမ်းဗိုက်အတွင်း သွေးထွက်လွန်၍ အသက်အန္တရာယ် ဖြစ်စေတတ်သည်။ ဝမ်းဗိုက်ခေါင်းအတွင်း သန္ဓေတည်ခြင်း (Abdominal pregnancy) ပေါက်သွားပါက ပို၍ အသက်အန္တရာယ်ရှိသည်။ သားအိမ်ပြင်ပ သန္ဓေတည်ခြင်းသည် ကိုယ်ဝန်ပထမသုံးပတ်အတွင်း မိခင်လောင်းသေဆုံးမှုကို အဓိကဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းဖြစ်သည်။

သားအိမ်အတွင်း ပုံမှန်သန္ဓေတည်ခြင်း (Normal pregnancy) နှင့် သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်ခြင်း (Ectopic pregnancy) နှစ်မျိုးလုံးတွဲ၍ ကိုယ်ဝန်ရှိခြင်းမျိုးသည် ရှားပါးသော်လည်း တစ်ခါတစ်ရံတွင် ဖြစ်တတ်သည်။ အထူးအားဖြင့် ဖန်ပြွန်သန္ဓေရရှိအောင် ဆေးကုသမှုပြု၍ ရထားသော ကိုယ်ဝန် (၁၀၀) တွင် တစ်ဦး၌ ရတတ်ပြီး သဘာဝအလျောက်ရရှိသော ကိုယ်ဝန် (၃၀,၀၀၀) တွင် တစ်ဦး၌သာ သားအိမ်ပြင်ပ သန္ဓေတည်ခြင်း ဖြစ်တတ်သည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်ခြင်း၏ အကြောင်းရင်းကို သေချာစွာ မသိရှိနိုင်ပါ။ သို့သော် သားဥပြွန်တွင် အကြောင်းတစ်ခုခုကြောင့် ပျက်စီးခြင်းရှိနေပါက (ဥပမာ _ သားဥပြွန်ရောင်ရမ်းခြင်း၊ ဟော်မုန်းမမျှတ၍ သားဥပြွန်လှုပ်ရှားမှု နှေးကွေးနေခြင်း၊ သန္ဓေအောင်သောမျိုးဥ ပုံမှန်ဖွံ့ဖြိုးမှု မရှိခြင်း) တို့ကြောင့် သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်ခြင်း ဖြစ်တတ်သည်။

သားအိမ်ပြင်ပ သန္ဓေတည်ခြင်း ဖြစ်နိုင်ခြေများသည့် အကြောင်းရင်းများ

1. ဆေးလိပ်သောက်သူများ
2. အသက် (၃၅) နှစ်အထက်ရှိသူများ
   • လိင်မှတစ်ဆင့် ကူးစက်တတ်သော ရောဂါရှိသူများ (ဂနို – Gonorrhoea၊ ကယ်လ်မိုင်းဒီးယားရောဂါ – Chlamydia)
3. မိန်းမကိုယ်အတွင်း ခွဲစိတ်ကုသခြင်းခံယူမှုမှ အမာရွတ်ရှိဖူးသူများ (Have scarring from pelvic surgery)
4. သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်ခြင်း ဖြစ်ဖူးသူများ
5. သားဥပြွန် ပြန်လည်ဆက်ရန် ခွဲစိတ်ဖူးသူများ (ဥပမာ _ သားကြောဖြတ်ပြီး ပြန်ဆက်ခြင်း)
6. ဖန်ပြွန်သန္ဓေရရန် ကုသမှုခံယူဖူးသူများ
7. သားအိမ်တွင်း သန္ဓေတားပစ္စည်းထည့်ထားစဉ် ကိုယ်ဝန်ရှိသွားသူများ
8. သားအိမ်ပြင်ပသွေးလုံးဖြစ်ခြင်း (Endometriosis) (ဥပမာ _ သားဥပြွန်၊ သားဥအိမ် သွေးလုံးစသည်ဖြင့်)

ရောဂါလက္ခဏာများ

သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်ပါက ကိုယ်ဝန်ရှိစလူအချို့တွင် ပုံမှန်ကိုယ်ဝန်ဆောင်သကဲ့သို့ပင် မည်သည့် ရောဂါလက္ခဏာမျှ မတွေ့ရဘဲ သန္ဓေသားလုံးပေါက်ပြဲခြင်း (ruptured ectopic pregnancy) ဖြစ်ပြီး ဝမ်းဗိုက်အတွင်း သွေးထွက်လွန်၍ သတိလစ်သည့်အခါမှ ဆေးရုံသို့ ရောက်လာတတ်ကြသည်။ အချို့သော သားအိမ်ပြင်ပ သန္ဓေတည်ခြင်းများသည် ရာသီသွေးမကျော်မီတွင် ဗိုက်အနည်းငယ်သာအောင့်၍ ရင်သားတင်းခြင်းမျိုးသာ ဖြစ်တတ်ကြသည်။ ငါးဆယ်ရာခိုင်နှုန်းခန့်တွင် ရာသီထိန်ခြင်း၊ (၄)ပတ် မှ (၁၂)ပတ်အတွင်း သွေးအနည်းငယ်သာဆင်း၍ ဗိုက်အလွန်ထိုးအောင့်ခြင်းများ ရှိတတ်သည်။

ကိုယ်ဝန်ဆောင်ကိုယ်တိုင် သိရှိနိုင်သော သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်ခြင်း၏ ကနဦးရောဂါလက္ခဏာများမှာ ဗိုက်တစ်ပြင်လုံး စူးအောင့်၍အန်ခြင်း၊ ပြင်ပသန္ဓေတည်သောဖက်ရှိ ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခြမ်းလုံးအပြင် ပခုံးစွန်း၊ လည်ပင်းနှင့် စအိုဝ၌ နာကျင်ခြင်း၊ မူး၍နုံးချည့်ခြင်းများ ဖြစ်ကြသည်။

သားအိမ်ပြင်ပတွင်တည်သော သန္ဓေသားလုံး ပေါက်ပြဲသွားပါက (ruptured ectopic pregnancy) အရေးပေါ် လက္ခဏာများအဖြစ် သွေးအဆင်းများခြင်း သို့မဟုတ် သွေးမဆင်းဘဲ မခံမရပ်နိုင်အောင် ဗိုက်တစ်ခြမ်းတည်း ထိုးအောင့်ခြင်း သို့မဟုတ် ပခုံးစွန်းတစ်ဘက်တည်း အောင့်နေခြင်း (သို့မဟုတ်) သွေးအလွန်အမင်းဆင်း၍ သတိလစ်ခြင်း (Fainting) စသည်တို့ ဖြစ်တတ်သည်။

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

သားအိမ်ပြင်ပတွင်တည်သော သန္ဓေသား (ကိုယ်ဝန်) သည် (၆)ပတ် မှ (၁၆)ပတ်အတွင်း ပေါက်ပြဲပျက်စီး သွားတတ်သည်။ ထိုသို့ဖြစ်ပါက သွေးထွက်လွန်၍ သွေးလန့်ခြင်း (haemorrhagic shock) ဖြစ်ပြီး မိခင်အသက်ဆုံးရှုံးနိုင်သည်။ သန္ဓေသား ပေါက်ပြဲပျက်စီးခြင်း မဖြစ်မီ အချိန်မီ ကုသနိုင်မှသာ မိခင်သေဆုံးခြင်းမှ ကာကွယ်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။

သားအိမ်ပြင်ပသန္ဓေသည် သားဥပြွန် သို့မဟုတ် သားဥပြွန်၏ အနီးတစ်ဝိုက်ရှိ အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းထဲတွင် ပေါက်ပြဲပျက်စီးပါက သားဥပြွန်ကို ခွဲစိတ်ထုတ်ပစ်ရနိုင်သည်။ ကျန်ရှိသော အခြားတစ်ဖက်ရှိ သားဥပြွန် ကောင်းမွန်လျှင် ကိုယ်ဝန်ထပ်မံရရှိနိုင်သော်လည်း သားဥပြွန်မပါရှိခြင်း၊ ရောဂါရှိနေခြင်းဖြစ်ပါက သဘာဝအတိုင်း ကိုယ်ဝန်မရရှိနိုင်တော့ပေ။ ဖန်ပြွန်သန္ဓေသားအဖြစ်သာ ဖန်တီးရရှိနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

သားအိမ်ပြင်ပသန္ဓေသားလုံး ပေါက်ပြဲပျက်စီးခြင်းသည် အရေးပေါ်အခြေအနေ ဖြစ်သောကြောင့် ရောဂါလက္ခဏာများ ဖြစ်ပေါ်သည်နှင့် ဆေးရုံအရေးပေါ်ဌာနများသို့ ချက်ချင်းပို့ဆောင် ကုသမှုခံယူရမည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်ခြင်းသည် အချိန်အလွန်စောနေသေးပါက အာထရာဆောင်းဖြင့် သန္ဓေသားရှိနေသော အရည်ကြည်အိတ်ကို တိကျစွာ ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်ရန် ခက်ခဲတတ်သည်။ မိန်းမကိုယ်မှ စမ်းသပ်ပါက သားဥအိမ် သို့မဟုတ် သားဥပြွန်မှ နာကျင်သည်ဟု သိနိုင်သော်လည်း ဆီးစစ်ခြင်း၊ သွေးတွင်းဟော်မုန်းပမာဏစစ်ခြင်းနှင့် အာထရာဆောင်း (USG) ရိုက်ခြင်းဖြင့်သာ တိကျသောအဖြေ ရရှိနိုင်သည်။

1. ဆီးစစ်ခြင်း
   ကိုယ်ဝန်ရှိကြောင်း သေချာရန် ဆီးထဲရှိ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ဟော်မုန်း (Urinary human chorionic gonadotrophin – UCG) ကို ကနဦး စစ်ဆေးနိုင်သည်
2. သွေးစစ်ခြင်း
   သွေးထဲရှိ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ဟော်မုန်း (serum human chorionic gonadotrophin – HCG) ကိုတွေ့ရှိလျှင်မူ ကိုယ်ဝန်ရှိသည်ဟု သတ်မှတ်သည်။ သို့သော် ကိုယ်ဝန်သည် သားအိမ်ပြင်ပတွင်တည်ကြောင်း အာထရာဆောင်းဖြင့် အတည်မပြုနိုင်သေးပါက (၄၈) နာရီအကြာ နောက်ထပ်တစ်ကြိမ် စစ်ဆေးခြင်းဖြင့် ဟော်မုန်းပမာဏ အတက်အကျကိုကြည့်၍ ခန့်မှန်းနိုင်သည်။ ထို့အပြင် သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်၍ သွေးအားနည်းခြင်း (anaemia)၊ အခြားသော သွေးယိုမှု ရှိမရှိ (signs of blood loss) သိနိုင်ရန် သွေးအားပြည့်၊ မပြည့် စစ်ဆေးခြင်း (complete blood count) နှင့် သွေးသွင်းရန်လိုအပ်ပါက သွေးအုပ်စုသိရန် စစ်ဆေးခြင်း (blood group) ကို ပြုလုပ်ထားရမည်။
3. အာထရာဆောင်းဖြင့်စစ်ဆေးခြင်း
   ဝမ်းဗိုက်မျက်နှာပြင်ပေါ်မှရိုက်သော အာထရာဆောင်းသည် ကိုယ်ဝန်ရှိခြင်းကို အတည်ပြုနိုင်သည့်အပြင် ဝမ်းဗိုက်တွင်း သွေးထွက်ခြင်းကိုပါ သိနိုင်သည်။ မိန်းမကိုယ်တွင်းသို့ ထည့်သွင်းပြီးရိုက်သော အာထရာဆောင်းသည် သားအိမ်၊ သားဥပြွန်နှင့် သားဥအိမ်တို့၏ ပုံရိပ်များကို ဖော်ထုတ်နိုင်သည်။
4. သသားအိမ်ခေါင်းနောက်ဘက် သားအိမ်နှင့် ယောနိလမ်းကြောင်းအကြား အပ်ထည့်၍ စုပ်ထုတ်ခြင်း (Culdocentesis)
   သွေးရည် စုပ်ယူရရှိလျှင် သားအိမ်ပြင်ပသန္ဓေသားလုံး ပေါက်ပြဲပျက်စီးသည်ဟု အတည်ပြုနိုင်သည်။ မိန်းမကိုယ်တွင်း အာထရာဆောင်းရိုက်ခြင်းဖြင့် စစ်ဆေးအတည်ပြုနိုင်လာသဖြင့် ယနေ့ခေတ်တွင် ဤနည်းကိုအသုံးပြု၍ စစ်ဆေးခြင်း နည်းလာသည်။

ကုသခြင်း

သားအိမ်ပြင်ပတွင် တည်သောသန္ဓေသည် ဆက်လက်ဖွံ့ဖြိုးကြီးထွားရန် မဖြစ်နိုင်ပေ။ မိခင်၏ အသက်အန္တရာယ်ကိုသာ ဖြစ်စေနိုင်သဖြင့် သန္ဓေတည်ခြင်းကို ရပ်တန့်ပြီး ထုတ်ပယ်ပစ်ရန်သာ လုပ်ဆောင်ရမည်။ အရေးအကြီးဆုံးမှာ သန္ဓေသည် သားအိမ်ပြင်ပတွင် တည်ရှိကြောင်း အတည်ပြုနိုင်ရန်လိုသည်။ သန္ဓေကို ဖယ်ရှားရန် နည်းလမ်း (၂) မျိုးရှိသည်။

1. ဆေးဝါးဖြင့်ဖယ်ရှားခြင်း
2. ခွဲစိတ်၍ဖယ်ရှားခြင်း

ဆေးဝါးဖြင့်ဖယ်ရှားခြင်း
သားအိမ်ပြင်ပသန္ဓေတည်ခြင်းကို သွေးယိုစိမ့်မှု၊ ပေါက်ပြဲပျက်စီးမှု မဖြစ်မီ စောစီးစွာ သိရှိလျှင် မီသိုထရက်ဆိတ် (Methotrexate) ထိုးဆေးသွင်း၍ ကုသနိုင်သည်။ မီသိုထရက်ဆိတ်သည် သန္ဓေသားဆက်လက် ကြီးထွားမှု ကိုရပ်တန့်စေပြီး ပျက်စီးစေကာ အလိုအလျောက် ပျော်ဝင်သွားသည်။ သန္ဓေသားတစ်ရှူးများ ကုန်စင်အောင် ပျော်ဝင်ပျက်စီးသွားခြင်း ရှိမရှိနှင့် ထပ်မံဆေးထိုးရန် လိုမလိုကို သွေးတွင်းရှိ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ဟော်မုန်း (hCG) ကိုစစ်ဆေးခြင်းဖြင့် သိရှိနိုင်သည်။ အများအားဖြင့် သန္ဓေသားပျော်ဝင်ပျက်စီးခြင်းသည် ရက်သတ္တပတ် (၄)ပတ် မှ (၆)ပတ်အထိ ကြာနိုင်သည်။ နို့တိုက်မိခင်များနှင့် အချို့အခံရောဂါရှိသူများတွင် ဆေးသွင်းခြင်းပြုလုပ်၍မရနိုင်ပေ။

ခွဲစိတ်၍ဖယ်ရှားခြင်း
ခွဲစိတ်ရန်နည်းလမ်းကို သားအိမ်ပြင်ပသန္ဓေ၏ တည်နေရာ၊ အခြေအနေနှင့် ပေါက်ပြဲပျက်စီးခြင်း၏ နောက်ဆက်တွဲ ပြဿနာများအလိုက် ဆုံးဖြတ်သည်။ ပေါက်ပြဲပျက်စီးပြီး သွေးထွက်လွန်သော အခြေအနေသည် အရေးပေါ်ခွဲစိတ်ရန် လိုအပ်သဖြင့် ဗိုက်ခွဲကုသခြင်း ပြုလုပ်ရသည်။ ပေါက်ပြဲသည့် သားဥပြွန်ကို ဖြတ်ထုတ်ပြီး သွေးထွက်ခြင်းကို တားဆီးသည်။ သွေးလန့်သည့်အခြေအနေတွင် သွေးသွင်းခြင်း၊ ပဋိဇီဝပိုးသတ်ဆေးသွင်းခြင်း၊ အထူးကြပ်မတ်ကုသခြင်းများ လိုနိုင်သည်။

စောစီးစွာသိရှိခြင်းနှင့် ပေါက်ပြဲခြင်းမရှိသည့်အခြေအနေ
ဤအခြေအနေတွင်မူ အများအားဖြင့် ဝမ်းဗိုက်အတွင်းမှန်ပြောင်းထည့်ခွဲစိတ်ခြင်း (Laproscopic Surgery) ဖြင့် ကုသနိုင်သည်။ ဝမ်းဗိုက်တွင် အပေါက်ငယ်ပြုလုပ်၍ ထိုအပေါက်မှတစ်ဆင့် မှန်ပြောင်းကိုအသုံးပြု၍ မျိုးဥပြွန်တွင်းရှိ ကလလရေကြည်အိတ်ကို ဖယ်ရှားခြင်း၊ သားဥပြွန် ဖြတ်ထုတ်ခြင်းများ ပြုလုပ်နိုင်သည်။

ဆေးဝါးဖြင့်ဖယ်ရှားခြင်း၊ ခွဲစိတ်ဖယ်ရှားခြင်း နှစ်မျိုးလုံးတွင် နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးအဖြစ် ရက်သတ္တပတ် အနည်းငယ်မျှကြာအောင် မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း၊ ဝမ်းဗိုက်တွင်း မအီမသာဖြစ်ခြင်း၊ ခွဲစိတ်ခြင်းကြောင့် နာကျင်ခြင်း၊ သွေးထွက်ခြင်း၊ ပိုးဝင်ခြင်းများဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။

စောစီးစွာသိရှိခြင်းနှင့် ပေါက်ပြဲခြင်းမရှိသည့်အခြေအနေ
ဤအခြေအနေတွင်မူ အများအားဖြင့် ဝမ်းဗိုက်အတွင်းမှန်ပြောင်းထည့်ခွဲစိတ်ခြင်း (Laparoscopic Surgery) ဖြင့် ကုသနိုင်သည်။ ဝမ်းဗိုက်တွင် အပေါက်ငယ်ပြုလုပ်၍ ထိုအပေါက်မှတစ်ဆင့် မှန်ပြောင်းကိုအသုံးပြု၍ မျိုးဥပြွန်တွင်းရှိ သန္ဓေသားအရေကြည်အိတ်ကို ဖယ်ရှားခြင်း၊ သားဥပြွန် ဖြတ်ထုတ်ခြင်းများ ပြုလုပ်နိုင်သည်။

ဆေးဝါးဖြင့်ဖယ်ရှားခြင်း၊ ခွဲစိတ်ဖယ်ရှားခြင်း နှစ်မျိုးလုံးတွင် နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးအဖြစ် ရက်သတ္တပတ် အနည်းငယ်မျှကြာအောင် မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း၊ ဝမ်းဗိုက်တွင်း မအီမသာဖြစ်ခြင်း၊ ခွဲစိတ်ခြင်းကြောင့် နာကျင်ခြင်း၊ သွေးထွက်ခြင်း၊ ပိုးဝင်ခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။

ကာကွယ်ခြင်း

သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်မှုကို ကာကွယ်၍ရသော နည်းလမ်းမရှိပါ။ သို့သော် နေ့စဥ်နေထိုင်မှုပုံစံ ပြောင်းလဲကျင့်သုံးခြင်းဖြင့် လူနေမှုပုံစံ (lifestyle) ကို ပြောင်းလဲကျင့်သုံးခြင်းဖြင့် ဖြစ်ပွါးမှု လျော့ကျစေနိုင်သည်။

1. လိင်မှတစ်ဆင့် ကူးစက်တတ်သော ရောဂါများ (sexually transmitted infections)၊ တင်ပါးဆုံရိုးကွင်း အတွင်းရှိ မျိုးပွါးအင်္ဂါများ ပိုးဝင်ရောင်ရမ်းခြင်း (Pelvic inflammatory disease) မဖြစ်အောင် ကာကွယ်ခြင်း
2. လေ့လာတွေ့ရှိချက်များအရ မိန်းမကိုယ်အတွင်း ဆေးရည်များဖြင့် အလွန်အကျွံဆေးခြင်းသည် သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်နိုင်မှု အန္တရာယ် ပိုများလာတတ်၍ ထိုနည်းကို ရှောင်ရှားရမည်
3. မိမိသည် သေချာသော သန္ဓေတားနည်းကို မသုံးထားချိန်တွင် မိမိ၏ ရာသီလာရက်ကျော်သွားပြီး ဆီးစစ်မှုတွင် ကိုယ်ဝန်ရှိကြောင်း အဖြေထွက်ပါက သက်ဆိုင်ရာ ဆရာဝန်၊ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်သူနှင့် အမြန်ဆုံးဆက်သွယ်ရမည်၊ သို့မှသာ သားအိမ်ပြင်ပတွင် သန္ဓေတည်မှုကို ကိုယ်ဝန် (၅) ပတ်၊ (၆) ပတ်ခန့်တွင် စောစီးစွာရှာဖွေတွေ့ရှိ၍ ထိရောက်သော ကုသမှုကို အချိန်မီ ရရှိနိုင်မည်

References:

1. Cleveland Clinic. (2023). Ectopic pregnancy. Retrieved September 14, 2025, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9687-ectopic-pregnancy
2. Mayo Clinic. (n.d.). Ectopic pregnancy — Symptoms & causes. Retrieved September 14, 2025, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ectopic-pregnancy/symptoms-causes/syc-20372088
3. WebMD. (2024). Ectopic pregnancy: Diagnosis – How to recognize early signs. Retrieved September 14, 2025, from https://www.webmd.com/baby/pregnancy-ectopic-pregnancy

Published: 30 August 2024

Last updated: 2 November 2025