Discectomy (ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားခွဲစိတ်ဖယ်ထုတ်ခြင်း)

ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြား ခွဲစိတ်ဖယ်ထုတ်ခြင်း (Discectomy) ဆိုသည်မှာ ခါးရိုးတွင်း အာရုံကြောညပ်သည့် အခြေအနေတွင် အာရုံကြောအား ပိနေသော ကျွံထွက်နေသည့် အရိုးနုပြားကို ခွဲစိတ်ဖယ်ထုတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဤခွဲစိတ်နည်းဖြင့် ခြေလက် နာကျင်ခြင်း၊ ထုံကျဥ်ခြင်း၊ ကြွက်သားအားနည်းခြင်းများကို သက်သာစေသည်။ အရိုးနုပြားခွဲစိတ်ထုတ်ခြင်းကို ပုံမှန်ခွဲစိတ်လမ်းကြောင်းဖြင့် ခွဲစိတ်မှု (Open Surgery) နှင့် ကျောတွင် အပေါက်ဖောက်၍ မိုက်ခရိုစကုတ်နှင့် မှန်ပြောင်းများ အသုံးပြုခွဲစိတ်မှု (Minimally invasive surgery) ဟူ၍ နည်းလမ်း (၂) မျိုးဖြင့် ဆောင်ရွက်နိုင်သည်။

ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားဖွဲ့စည်းပုံနှင့်ပျက်စီးပုံ

ခါးရိုးဆစ်တစ်ခုနှင့် တစ်ခုအကြား တည်ရှိသော ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားသည် လှုပ်ရှားမှုဒဏ်နှင့် ဖိအားဒဏ်ခံနိုင်သော ကြားခံကူရှင်တစ်ခုဖြစ်သည်။ အရိုးနုပြား၏အလယ်ဗဟိုတွင် ပျော့ပျောင်းသော ဂျယ်လီသဏ္ဌာန်ဝတ်ဆံ (Nucleus Pulposus) ရှိပြီး ၎င်းကို ကျုံ့နိုင်ဆန့်နိုင်သော အပြင်ကွင်း (Annulus Fibrosus) ဖြင့် ဝန်းရံထားသည်။ အသက်အရွယ်ကြီးသောကြောင့် ဖြစ်စေ၊ ခါးရိုးပေါ်သို့ ဒဏ်ဖြစ်စေသော အပြုအမူများ ထပ်ခါထပ်ခါ ပြုလုပ်လျှင်ဖြစ်စေ အရိုးနုပြား၏ အလယ်ဗဟိုတွင် ရေဓာတ်ခန်းခြောက်လာကာ အရိုးနုပြား၏ နှုတ်ခမ်းသားသည် ကျုံ့နိုင်ဆန့်နိုင်သော စွမ်းအားလျော့နည်းလာပြီး ဒဏ်ဖြစ်လာသည်။

အရိုးနုပြား၏အလယ်ဗဟိုမှ Nucleus Pulposus သည် အားနည်းနေသော အပြင်ကွင်း Annulus Fibrosus အတွင်းသို့သို့တိုးဝင်သဖြင့် အာရုံကြောလမ်းကြောင်းအတွင်း အရိုးနုပြားသည် ဖောင်းတင်းလာသည်။ အပြင်ကွင်း စုတ်ပြဲသွားပါက ဆက်လက်တိုးထွက်လာသော အရိုးနုပြား၏ အလယ်ဗဟိုဝတ်ဆံနှင့် စုတ်ပြဲနေသော အပြင်ကွင်းသည် ကပ်လျက်ရှိသော အာရုံကြောများကို ပိမိစေနိုင်သည်။ ပိမိသည့် ပြင်းထန်မှုနှင့် အာရုံကြောတည်နေရာအတိုင်း အဆိုပါအာရုံကြောမှ ထိန်းချုပ်ထောက်ပံ့သည့် ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတွင် နာကျင်ခြင်း၊ ထုံကျဉ်ခြင်း၊ ကြွက်သားအားနည်းခြင်း၊ ဆီးနှင့်ဝမ်းမထိန်းနိုင်ခြင်းတို့ကို ခံစားရမည်။

ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားဖယ်ထုတ်ရန် လိုအပ်သောရောဂါအခြေအနေများ

အာရုံကြောများ စုထွက်သည့် နေရာတွင် အရိုးနုပြားပိခြင်းကြောင့် ခြေထောက်နှစ်ဖက်လုံး၌ ထုံကျဥ်ခြင်း၊ ကပ်ပယ်အိတ်၊ စအိုဝထုံခြင်း၊ ဆီးဝမ်းမထိန်းနိုင်ခြင်းကြောင့် အရေးပေါ်ခွဲစိတ်ရန် လိုအပ်ခြင်း
လေ့ကျင့်ခန်းကုထုံးဖြင့် ကုသခြင်း၊ ဆေးဝါးဖြင့်ကုသခြင်း၊ ခါးဆစ်ရိုးအတွင်း ဆေးထိုးကုသခြင်း စသည့် မခွဲစိတ်ဘဲ ကုသသည့်နည်းလမ်းများဖြင့် (၆) ပတ် မှ (၁၂) ပတ်အတွင်း ကုသသော်လည်း မသက်သာသူများ
ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြား ကျွံထွက်ခြင်းကြောင့် အောက်ပါရောဂါလက္ခဏာများ ပြင်းထန်စွာခံစားရသူများ သို့မဟုတ် ပိုမိုဆိုးရွားစွာ ခံစားနေရသူများ
- ခါးကြောညှပ်ခြေထောက်ထုံကျဉ်နာကျင်ခြင်း (Sciatica) ခံစားရသူများ _ ခါးရိုးနာကျင်ခြင်းထက် ခြေထောက်နာကျင်သူများအတွက် ပိုမိုထိရောက်မှုရှိသည်
- ခြေထောက်ကြွက်သား အားနည်းနေသူများ
ခံစားနေရသည့်ရောဂါလက္ခဏာများနှင့် သံလိုက်ဓာတ်မှန်တွင် တွေ့ရှိရသည့် ခါးဆစ်ရိုးအရိုးနုပြား ကျွံထွက်ကာ အာရုံကြောပိမိသည့်နေရာ ကိုက်ညီမှုရှိသူများ

ကြိုတင်သိရှိထားရမည့်အချက်များ

ရောဂါရာဇဝင်မေးခြင်း၊ လူနာအား အထွေထွေစမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်း၊ အာရုံကြောနေရာအလိုက် စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်း၊ ဓာတ်မှန်ရိုက်စစ်ဆေးခြင်းတို့ကိုပြုလုပ်မည်
ခါးရိုးဆစ် အရိုးနုပြားကျွံထွက်နေခြင်းကို အတည်ပြုနိုင်ရန် ခါးရိုးသံလိုက်ဓာတ်မှန်ရိုက်ရန် လိုအပ်သည်
ခွဲစိတ်ကုသသည့် နည်းလမ်းများ၊ ခွဲစိတ်ကုသမှု၏ ကောင်းကျိုးနှင့် ဆိုးကျိုးများကို သက်ဆိုင်ရာ ခွဲစိတ်ဆရာဝန်နှင့် ဆွေးနွေးမေးမြန်းထားသင့်သည်
ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းသည် အနာကျက်ခြင်းကို နှောင့်နှေးစေသည့်အတွက် ခွဲစိတ်မှုမတိုင်မီ အနည်းဆုံး (၄) ပတ် ကြိုတင်၍ ဖြတ်ထားသင့်သည်
ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားဖယ်ထုတ်ခြင်း (Discectomy) ခွဲစိတ်ကုသမှုကြာချိန်သည် (၁) နာရီ မှ (၂) နာရီခန့်အထိ ပုံမှန်အားဖြင့်ကြာမြင့်နိုင်သည်
ဆေးရုံတွင် (၁) ရက် မှ (၃) ရက်ခန့် ဆေးရုံတက်ရနိုင်သည်
မှန်ပြောင်းဖြင့်ခွဲစိတ်ကုသမှုကိုမူ ပြင်ပလူနာအနေဖြင့် ပြုလုပ်နိုင်သည်
ခွဲစိတ်သည့်နေရာ နာကျင်မှုအတွက် အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ ရက်အနည်းငယ်သောက်ရန်လိုသည်
ပုံမှန်လှုပ်ရှားသွားလာမှုများကို (၁-၂) ပတ်အတွင်း စတင်နိုင်သည်
အပြည့်အဝ ပြန်လည်ကောင်းမွန်ရန် (၄) ပတ်ခန့်အထိ ကြာမြင့်နိုင်သော်လည်း နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများရှိပါက ပိုမိုကြာမြင့်နိုင်သည်
အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ သုံးစွဲရန်မလိုတော့သည့်အချိန်တွင် ကားမောင်းခြင်းကို စတင်နိုင်သည်
ခွဲစိတ်ကုသသော်လည်း ခါးဆစ်ရိုးအရိုးနုပြားကျွံထွက်ခြင်းသည် ပြန်လည်ဖြစ်နိုင်ခြေ အနည်းငယ်ရှိသော်လည်း အခြားခါးရိုးဆစ်နေရာများ၌လည်း ဖြစ်ပွါးနိုင်သေးသည်
ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြား ဖယ်ထုတ်ခြင်းသည် ပျက်စီးနေသောအရိုးနုပြားကို ပြန်လည်ကောင်းမွန်ရန် ကုသသည့်နည်း မဟုတ်သောကြောင့် လူမှုဘဝနေထိုင်မှုပုံစံများကို ပြောင်းလဲရန်လိုအပ်သည်

ခွဲစိတ်ပုံအဆင့်ဆင့်

အာရုံကြောကို ဖိမိနေသည့် ကျွံထွက်နေသောခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားကို ခွဲစိတ်ဖယ်ရှားခြင်း ဖြစ်သည်။ ပုံမှန်ခွဲစိတ်လမ်းကြောင်းပေးကာခွဲစိတ်မှု (Open Surgery) နှင့် ခွဲစိတ်ဒဏ်ရာ အသေးလေးများပေးကာ မိုက်ခရိုစကုတ်နှင့် မှန်ပြောင်းများ အသုံးပြုခွဲစိတ်မှု (Minimally invasive surgery) ဟူ၍ နည်းလမ်း (၂)မျိုးရှိသည်။

မခွဲစိတ်မီကြိုတင်ပြင်ဆင်ခြင်း

ခွဲစိတ်မှုခံယူမည့်သူကို ခွဲစိတ်ခန်းအတွင်းခေါ်ဆောင်လာပြီးနောက် မေ့ဆေးဆရာဝန်အဖွဲ့မှ မေ့ဆေးပေးသည်။ လူနာကို မှောက်လျက် အနေအထားဖြင့် ခေါင်းအုံးများ၊ အထောက်အကူပြုကိရိယာများ အသုံးပြုပြီး အသက်ရှူကောင်းမွန်စေရန်နှင့် သက်တောင့်သက်သာရှိစေရန် နေရာချထားသည်။ ခွဲစိတ်ရမည့် ခါးရိုးနေရာ တိကျသေချာစေရန် ခွဲစိတ်ခန်းအတွင်း အသုံးပြုသည့်ဓာတ်မှန် (C-arm X-ray) ရိုက်၍ အတည်ပြုသည်။

ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားဖယ်ထုတ်ခြင်း

ခွဲစိတ်မည့်နေရာကို ပိုးသတ်ဆေးရည်များနှင့် ဆေးကြောပြီး လူနာကို ပိုးသတ်ထားသောပိတ်စ သို့မဟုတ် တစ်ခါသုံးအစ (Draping) တို့ဖြင့် စနစ်တကျ ဖုံးအုပ်သည်။ ခွဲစိတ်မည့် ခါးရိုးပေါ်တွင် (၂) လက်မ အရှည်ခန့် အရေပြားခွဲစိတ်ကြောင်းပေးသည်။ ခါးရိုးထိန်းကြွက်သားများကို ညင်သာစွာဖယ်ထုတ်၍ ခါးရိုးပေါ်လွင်အောင် ပြုလုပ်သည်။ ကျောရိုးအာရုံကြောလမ်းကြောင်းနှင့် ပိမိနေသောအာရုံကြောကို ရှင်းလင်းစွာတွေ့စေရန် အောက်ပါတို့မှ တစ်ခုကို ရွေးချယ်ပြုလုပ်သည်။

ထူထဲသော ခါးရိုးအရွတ်ကြောကို အပေါက်ဖောက်ခြင်း (Fenestration at ligamentum flavum)
ကျောရိုးအာရုံကြောလမ်းကြောင်းကို ဖုံးအုပ်ထားသောအရိုးကို အပေါက်ဖောက်ခြင်း (Laminotomy) သို့မဟုတ် အရိုးကို တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖယ်ရှားခြင်း (Laminectomy)

ပိမိနေသော အာရုံကြော (Nerve root) ကို ဘေးဖက်သို့ ညင်သာစွာဆွဲကာ ကျွံထွက်နေသော အရိုးနုပြား (Herniated disc) ကို မြင်သာအောင် ပြုလုပ်သည်။ ထို့နောက် ကျွံထွက်နေသော၊ ပြုတ်ထွက်နေသော အရိုးနုပြားကို ဖယ်ရှားသည် (Discectomy)။ အာရုံကြောကို အနှောင့်အယှက် မဖြစ်စေသည့် ကျန်ရှိသောခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားကို ချန်ထားသည်။ အာရုံကြောပိမိမှု ကျန်ရှိနေခြင်းရှိမရှိကို ထပ်မံစစ်ဆေးသည်။ ခွဲစိတ်ကိရိယာများကို စစ်ဆေးခြင်းနှင့် ခွဲစိတ်နေရာ၌ သွေးမထွက်စေရန် ပြုလုပ်ပြီးနောက် ခွဲစိတ်ဒဏ်ရာကို အလွှာလိုက် ပြန်လည်ပိတ်သည်။ အနာကို အနာဖုံးပလတ်စတာဖြင့်ကပ်ပေးထားမည်။

ခွဲစိတ်ပြီးနောက်ကုသခြင်း

ခွဲစိတ်ကုသမှုအပြီးတွင် ခွဲစိတ်ခန်းအတွင်းရှိ စောင့်ကြည့်လူနာခန်း၌ လူနာအား တစ်နာရီခန့် စောင့်ကြည့်ပြီးနောက် အတွင်းလူနာအခန်းသို့ ပို့ဆောင်မည်။ သွေးပေါင်ချိန်၊ နှလုံးခုန်နှုန်း၊ သွေးတွင်းအောက်ဆီဂျင်ရာခိုင်နှုန်းကို လိုအပ်သလို တိုင်းတာမည်။ နာကျင်မှုသက်သာစေသော ဆေးများနှင့် လိုအပ်သော ပိုးသတ်ဆေးများပေးမည်။ သွေးလှည့်ပတ်မှု ကောင်းမွန်စေရန်နှင့် အနာကျက်မြန်စေရန် လမ်းလျှောက်ခြင်းကို စတင်လုပ်ဆောင်ရန် အားပေးသည်။

ခွဲစိတ်ကုသမှု၏ကောင်းကျိုးများ

ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားကျွံထွက်ခြင်းသည် ခါးရိုးတစ်နေရာ၌သာဖြစ်ပြီး ခွဲစိတ်ခံယူသင့်သည့်လူနာကို စနစ်တကျ ရွေးချယ်ထားပါက အောင်မြင်မှုနှုန်းမှာ (၉၀) ရာခိုင်နှုန်းအထိရှိနိုင်သည်။ ကောင်းကျိုးများမှာ_

နာကျင်မှုလျင်မြန်စွာသက်သာခြင်း
လှုပ်ရှားသွားလာမှု ပုံမှန်အနေအထားသို့ အမြန်ပြန်ရောက်ခြင်း
အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးသုံးစွဲမှု လျှော့ချနိုင်ခြင်း
လူမှုဘဝနေထိုင်မှုပုံစံ ပြည့်စုံစေခြင်းတို့ဖြစ်သည်။

နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ

ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားဖယ်ထုတ်ခြင်း ခွဲစိတ်ကုသမှုသည် အများအားဖြင့် စိတ်ချလုံခြုံရသည့် ခွဲစိတ်ကုသမှုတစ်ခုဖြစ်သော်လည်း အခြားခွဲစိတ်မှုများကဲ့သို့ နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးရှိနိုင်သည်။ အတွေ့ရများသည့် ဆိုးကျိုးများမှာ_

ခါးရိုးရှိ အာရုံကြောအစု (Cauda equina) ကိုဖုံးအုပ်ထားသော အမြှေးလွှာ (Dura mater) စုတ်ပြဲ၍ အာရုံကြောလမ်းကြောင်းအတွင်း လှည့်ပတ်စီးဆင်းနေသောအရည် (CSF) ယိုစီးခြင်းဖြစ်ပြီး ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ ခွဲစိတ်ဒဏ်ရာနား၌ CSF အရည်အိတ်တည်ခြင်း (Pseudomeningocele) လည်း ဖြစ်နိုင်သည်
အာရုံကြော အရင်းပိုင်းထိခိုက်ခြင်း (Nerve root injury) _ နာတာရှည် ခြေလက်ထုံကျဉ်ကိုက်ခဲခြင်း၊ ထိတွေ့ခံစားနိုင်မှုလျော့နည်းလာခြင်း၊ ကြွက်သားအားနည်းခြင်းများ ခံစားရနိုင်သည်
ခွဲစိတ်ဒဏ်ရာပိုးဝင်ခြင်း (Infection) _ အပေါ်ယံမျက်နှာပြင်၌ ပိုးဝင်ခြင်းနှင့် အတွင်းပိုင်း အာရုံကြောမကြီးအထိ ပြင်းထန်သောပိုးဝင်ခြင်းတို့ ဖြစ်နိုင်သည်
ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြား ထပ်မံကျွံထွက်ခြင်း (Recurrent disc herniation) _ ခွဲစိတ်ပြီးနောက် ယာယီသက်သာလာပြီး မူလခွဲစိတ်ထားသည့်နေရာတွင် နာကျင်မှုပြန်ဖြစ်နိုင်သည်
သွေးအခဲအစုအဝေးဖြစ်ခြင်း (Haematoma formation) – ခွဲစိတ်ဒဏ်ရာ၌ သွေးယိုစိမ့်မှုဖြစ်ပြီး သွေးအခဲအစုအဝေးဖြစ်ကာ အာရုံကြောများကို ဖိမိနိုင်သည်။ ခံစားရသည့် လက္ခဏာပြင်းထန်ပါက အရေးပေါ်ခွဲစိတ်ဖယ်ရှားရန် လိုအပ်သည်
ကျောရိုးမတည်ငြိမ်ခြင်း (Spinal instability) _ ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားနှင့် အရွတ်ကြောများကို အလွန်အကျွံဖယ်ရှားမိလျှင် ကျောရိုးအဆစ်များ မတည်ငြိမ်မှုနှင့် နာတာရှည်နာကျင်မှုကို ခံစားရမည်
နာကျင်မှုဆက်ရှိနေခြင်း (Persistent Pain) _ အာရုံကြောကို ဖိမိနေသည့် ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြားကို လုံလောက်အောင် မဖယ်ထုတ်ခြင်း၊ ခွဲစိတ်ပြီးနောက် အမာရွတ်တစ်ရှူးများဖြစ်ပေါ်ခြင်း (Epidural fibrosis) တို့ကြောင့် နာကျင်မှုဆက်လက်ခံစားရနိုင်သလို ပို၍လည်းဆိုးနိုင်သည်
မေ့ဆေးနှင့်ပတ်သက်သည့် ဆိုးကျိုးများ _ မေ့ဆေးအနေဖြင့် အသုံးပြုသောဆေးဝါးများနှင့် ဓာတ်မတည့်ခြင်း၊ ပျို့အန်ခြင်း၊ လည်ချောင်းနာခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ ကိုယ်အပူချိန်မြင့်တက်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာများနှင့် နှလုံးသွေးကြောဆိုင်ရာ ပြဿနာများ ကြုံတွေ့ရနိုင်သည်

လိုက်နာဆောင်ရွက်ရမည့်အချက်များ

ခါးရိုးဆစ်အရိုးနုပြား ဖယ်ထုတ်ပြီးနောက် အောက်ပါအချက်များကို လိုက်နာခြင်းဖြင့် အနာအမြန်ကျက်စေပြီး နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများကိုလည်း ကာကွယ်နိုင်သည်။

ခွဲစိတ်ဒဏ်ရာကို သန့်ရှင်းခြောက်သွေ့အောင် ထားပါ
နာကျင်မှုပိုဆိုးခြင်း၊ အနာရောင်ရမ်းခြင်း၊ အရေပြားနီမြန်းခြင်း၊ အနာမှအရည်ထွက်ခြင်း၊ ကိုယ်အပူချိန်တက်ခြင်း၊ ဆီးနှင့်ဝမ်းမထိန်းနိုင်ခြင်းတို့ ရှိပါက ဆရာဝန်ထံပြန်၍ဆက်သွယ်တိုင်ပင်ပါ
ကျောရိုး အလွန်အမင်းကွေးခြင်း၊ အလေးမခြင်း၊ ခါးကိုလိမ်လှည့်ခြင်းများကို (၃)ပတ် မှ (၆)ပတ်အထိ မပြုလုပ်သင့်ပါ
ကျောရိုးကြွက်သားများ သန်မာစေသည့်လေ့ကျင့်ခန်းများကို ဆေးရုံမှ ညွှန်ကြားထားသည့်အတိုင်း ပြုလုပ်ပါ
ခါးရိုးပြန်လည်ထိခိုက်မှုမဖြစ်စေရန် ကိုယ်အလေးချိန်ထိန်းခြင်း၊ အာဟာရပြည့်ဝစွာ စားသုံးခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်ပါ
ဆရာဝန်နှင့် ပြသရန်ချိန်းဆိုထားသောနေ့တွင် ရက်ချိန်းအတိုင်းပြန်လည်ပြသပါ

References:

Professional, C. C. M. (2024). DiskeCtomy. Cleveland Clinic. Retrieved May 18, 2025 from https://my.clevelandclinic.org/health/procedures/discectomy
Diskectomy – Mayo Clinic. (n.d.). Retrieved May 18, 2025 from https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/diskectomy/about/pac-20393837

Published: 30 May 2025