Vitamin supplements for children (ကလေးများနှင့် ဗီတာမင်၊ သတ္တုဓာတ်အားဆေးများ)

ယနေ့ခေတ်ကာလတွင် မိဘများသည် မိမိတို့ရင်သွေးများအား ကောင်းစွာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန်၊ ထူးချွန်စေရန်၊ မှတ်ဉာဏ်ကောင်းစေရန် ရည်ရွယ်၍ အားဆေးမျိုးစုံကို ဝယ်ယူတိုက်ကျွေးလေ့ရှိသည်။ အားဆေးအများစုသည် ဆေးအမည်ကွဲသော်လည်း ပါဝင်သော ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ် အမျိုးအစား ပမာဏများ ဆင်တူလေ့ရှိကြပြီး၊ ကလေးများ ကြိုက်နှစ်သက်စေရန် အရောင်အဆင်းနှင့် အရသာများကို အမျိုးမျိုး ထုတ်လုပ်ဖန်တီးထားခြင်းဖြစ်သည်။

ကလေးများတွင် ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ်များ ရရှိနိုင်သော ရင်းမြစ်များ

ပုံမှန်အားဖြင့် ကလေးအများစုသည် နေ့စဥ် အာဟာရမျှတစွာ စားသောက်နေထိုင်ပါက ထိုအစားအစာများမှပင် ကစီဓာတ်၊ ပရိုတင်းဓာတ်၊ အဆီဓာတ်၊ ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ်များ အားလုံးကို လုံလောက်စွာ ရရှိနိုင်သည်။ အစားရွေးသော၊ အစားနည်းသောကလေးများ (Picky eaters) ၌ပင် ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ်များ ချို့တဲ့နိုင်ခြေ အလွန်နည်းသည်။

နွားနို့၊ ပေါင်မုန့်နှင့် မနက်စာ စီရီယယ်ကဲ့သို့ အစားအသောက် အများအပြားတွင် အရေးကြီးသော အာဟာရဓာတ်များဖြစ်သည့် ဗီတာမင် ဘီ အုပ်စု၊ ဗီတာမင် ဒီ၊ ကယ်လ်ဆီယမ်နှင့် သံဓာတ်တို့ ဖြည့်စွက်ထားလေ့ရှိသောကြောင့် ကလေးများအတွက် ထိုအစားအစာများစားခြင်းဖြင့် ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ်များ ရရှိနိုင်သည်။ ထိုသို့ အာဟာရဓာတ်များစွာ အလုံအလောက် ရရှိပြီး ပုံမှန်အတိုင်း ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးနေသော ကလေးများတွင် အားဆေးများကို အမြဲပုံမှန်သောက်သုံးရန် မလိုအပ်ပါ။

ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ်များ ပိုမိုရရှိနေခြင်းသည် ခန္ဓာကိုယ်အတွက်လည်း အမြဲပိုကောင်းသည်ဟု မယူဆနိုင်ပါ။ လူ့ခန္ဓာကိုယ်သည် ယေဘုယျအားဖြင့် ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ်များအားလုံးကို ပမာဏအနည်းငယ်စီသာ လိုအပ်သည်။ ပိုလျှံနေသော ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ်အများစုကို ဆီးမှတစ်ဆင့် ခန္ဓာကိုယ်မှ ပြန်လည်စွန့်ထုတ်လေ့ရှိသည်။ သို့သော် အဆီ၌ ပျော်ဝင်သည့် ဗီတာမင်များ (အထူးသဖြင့် ဗီတာမင် အေ) ကို အလွန်အကျွံစားသုံးမိပါက ပြင်းထန်သော ကျန်းမာရေးပြဿနာများ နောက်ဆက်တွဲ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။

ထို့ပြင် မိဘများအနေဖြင့် မိမိကလေးအား ဗီတာမင်အားဆေးများ ပုံမှန်တိုက်ပေးနေသောကြောင့် အသီးအနှံ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် အခြားလတ်ဆတ်သော အစားအသောက်များကို သင့်တင့်မျှတစွာ၊ လုံလောက်စွာ စားသုံးရန်မလို‌တော့ဟူသော မှားယွင်းယုံကြည်မှုကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။ အချို့မိဘများအနေဖြင့် ဗီတာမင်အားဆေးများနှင့် အခြားဖြည့်စွက်စာများသည် ကလေး၏ ကိုယ်ခံအားကို တိုးမြှင့်စေနိုင်ပြီး ကလေးများကို အာရုံစိုက်နိုင်အောင် ကူညီပေးသည့်အပြင် ဦးနှောက်ဉာဏ်ရည်ကိုပါ တိုးတက်စေနိုင်သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ သို့‌သော် ပုံမှန်ကျန်းမာရေးကောင်းမွန်သော ကလေးများနှင့် ဆယ်ကျော်သက်များတွင် ဗီတာမင်အားဆေးများမှ အထက်ပါအကျိုးသက်ရောက်မှုများ ရှိသည်ဟု ဖော်ပြနိုင်သည့် သိပ္ပံနည်းကျ ရှင်းလင်းတိကျသော အထောက်အထားများ မရှိသေးပါ။

ကလေးများတွင် ဖြည့်စွက်အားဆေး တိုက်ကျွေးသင့်သော အခြေအနေများ

• သက်သတ်လွတ်စားခြင်း (အသား၊ ငါး၊ ဥ၊ နို့များ ရှောင်ခြင်း) (Strict vegans)
• အစားအသောက်တစ်မျိုးတည်းကိုသာ ရက်လရှည်ကြာစွာ စားသောက်နေသောကလေးများ (ဥပမာ _ အော်တစ်ဇင်ကလေးများ)
• အစားအသောက်နှင့် ဓာတ်မတည့်မှုများစွာ ရှိခြင်း (Multiple food allergies)
• အာဟာရစုပ်ယူမှုအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိစေသော နာတာရှည်ရောဂါများရှိခြင်း (ဥပမာ _ နာတာရှည်ဝမ်းပျက်စေသောရောဂါများ၊ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းနှင့် အစာအိမ်အူလမ်းကြောင်းကို ထိခိုက်စေသော Cystic fibrosis ရောဂါ)
• နို့တွင်ပါဝင်သော သကြားဓာတ်အား မချေဖျက်နိုင်ခြင်း (Lactose intolerance)
• ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာ ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးမှု အလွန်နောက်ကျနေခြင်း
• ကိုယ်အလေးချိန်တက်ရန် အလွန်နှေးခြင်း (Failure to thrive)
• ဗီတာမင် ဒီ ချို့တဲ့မှုရှိသူများ၊ အစားအသောက်တွင် ဗီတာမင် ဒီ ပါဝင်မှုနည်းသူများ စသည့်အခြေအနေများတွင်မူ ဖြည့်စွက်အားဆေးများ သောက်သုံးရန် လိုအပ်နိုင်သည်။

ကလေးများတွင် လူကြီးများထက် ပို၍လိုအပ်သော ဗီတာမင်များ

ဗီတာမင် ဒီ (VItamin D)

ဗီတာမင် ဒီ သည်

• အရိုးများ သန်မာခိုင်ခံ့အောင် တည်ဆောက်ရန်
• ကျန်းမာသော ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို ထိန်းသိမ်းရန်နှင့်
• စိတ်ကျန်းမာရေးအတွက် အထောက်အပံ့ ဖြစ်စေနိုင်သည်။

စစ်တမ်းများအရ ကလေးငယ်များ၏ ၁၅% နှင့် ဆယ်ကျော်သက်လူငယ်များ၏ ၁၇% ခန့်သည် ဗီတာမင် D ချို့တဲ့နေကြောင်း သိရသည်။

ဗီတာမင် ဒီ ကို အဓိကရရှိနိုင်သော နည်းလမ်းမှာ နေရောင်ခြည်နှင့်ထိတွေ့ခြင်းဖြစ်သည်။ အရေပြားမှ နေရောင်ခြည်တွင် ပါဝင်သော ဓာတ်ပစ္စည်းများကို အသုံးပြု၍ ဗီတာမင် ဒီ ကို ထုတ်လုပ်ပေးခြင်းဖြစ်သည်။ ယခုခေတ်တွင် လူအများစုသည် (အထူးသဖြင့် ရာသီဥတုအေးသော ဒေသများတွင်) အိမ်တွင်း၌သာ အချိန်ပိုကုန်ဆုံးလာကြသည့်အပြင် နေရောင်အောက်ထွက်ချိန်တွင်လည်း နေရောင်ကာခရင်မ် (sunscreen) များကို အသုံးပြုခြင်းတို့ကြောင့် နေရောင်ခြည်ကို အသုံးပြု၍ ခန္ဓာကိုယ်မှ ဗီတာမင် ဒီ ထုတ်လုပ်မှုကို လျော့နည်းစေနိုင်သည်။ ကလေးများတွင်လည်း ဗီတာမင် ဒီ ရရှိစေရန် နေရောင်ခြည်နှင့် ထိတွေ့ပေးသင့်သော်လည်း နေလောင်ခံရခြင်း မရှိစေရန် သတိပြုသင့်သည်။

နေရောင်ခြည်အပြင် အချို့အစားအစာများ စားသုံးခြင်းမှလည်း ဗီတာမင် ဒီ ရရှိနိုင်သည်။

• ကြက်ဥ
• ဆယ်လ်မွန်ငါး
• တူနာငါးစသည့် အဆီများသော ငါးများ
• ဗီတာမင် D ဖြည့်စွက်ထားသော ကောက်ပဲသီးနှံ၊ နို့၊ လိမ္မော်ရည်နှင့် ဒိန်ချဉ် စသည်တို့ဖြစ်သည်။

ဗီတာမင် ဒီ ဖြည့်စွက်ရန် အကြံပြုချက်များ
အမေရိကန် ကလေးကျန်းမာရေး အဖွဲ့အစည်း (American Academy of Pediatrics) မှလည်း ကလေးငယ်များအတွက် ဗီတာမင် ဒီ လိုအပ်ချက်ကို အထူးဂရုစိုက်ရန် မိဘများအား အကြံပြုထားသည်။ ကလေးအထူးကုဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်၍ ဗီတာမင် ဒီ ဖြည့်စွက်အစားအစာများ သို့မဟုတ် ဖြည့်စွက်အားဆေးများကို က‌လေးများအား တိုက်ကျွေးနိုင်သည်။

• မိခင်နို့တစ်မျိုးတည်းတိုက်ကျွေးသော ကလေးငယ်များအား မွေးပြီး ရက်အနည်းငယ်အကြာမှစ၍ တစ်နေ့လျှင် ဗီတာမင် ဒီ 400 IU ပမာဏကို ပေးသင့်သည်
• ဖော်မြူလာနို့မှုန့်တိုက်ကျွေးသော ကလေးငယ်များတွင်မူ တစ်ရက်လျှင် နို့ပမာဏ ၅၀၀ မီလီမီတာပမာဏထက်ပို၍ သောက်သုံးနေသော ကလေးများတွင် နို့မှုန့်မှ ဗီတာမင် ဒီ အလုံအလောက်ရရှိနိုင်သဖြင့် ထပ်မံဖြည့်စွက်ရန် မလိုအပ်ပါ၊ သို့သော် ၅၀၀ မီလီမီတာအောက် သောက်သုံးသော ကလေးများ သို့မဟုတ် မိခင်နို့နှင့် ဖော်မြူလာနို့မှုန့် နှစ်မျိုးပေါင်း သောက်သုံးနေသော ကလေးများတွင် တစ်နေ့လျှင် ဗီတာမင် ဒီ 400 IU ပမာဏကို ပေးသင့်သည်
• အသက် ၁နှစ် မှ ၉နှစ်အထိ ကလေးများတွင် ဗီတာမင် ဒီ ဖြည့်စွက်ထားသော ဖော်မြူလာနို့၊ ဒိန်ချဉ်နှင့် ဒိန်ခဲတို့ကို တစ်ရက်လျှင် ၂ ကြိမ် သို့မဟုတ် ၃ ကြိမ် သောက်သုံးနေပါက ထပ်မံဖြည့်စွက်ရန် မလိုအပ်ပါ၊ ထိုသို့မဟုတ်ပါက ကလေးကို တစ်နေ့လျှင် ဗီတာမင် ဒီ 400 IU မှ 600 IU ပမာဏကို ပေးသင့်သည်
• အသက် ၁၀ နှစ်မှ ၁၉ နှစ်အထိ ဆယ်ကျော်သက်ကလေးများတွင် တစ်နေ့လျှင် ဗီတာမင် ဒီ 600 IU ရရှိရန် လိုအပ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ကလေးသည် ထိုပမာဏကို အစားအသောက်မှ အလုံအလောက်မရရှိနိုင်ပါက ဆရာဝန်နှင့်တိုင်ပင်၍ ဗီတာမင် ဒီ ကို ထပ်မံဖြည့်စွက်နိုင်သည်

သံဓာတ် (Iron)

သံဓာတ်သည် ကလေးဘဝတစ်လျှောက်လုံးနှင့် ဆယ်ကျော်သက်အရွယ်တွင် အရေးပါသော ဓာတ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့အပြားကို အောက်ဆီဂျင်ပေးပို့မည့် ဟီမိုဂလိုဘင်ကို တည်ဆောက်ရန် သံဓာတ်မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် နေ့စေ့လစေ့မွေးဖွားသော ကလေးငယ်များတွင် အသက် (၆) လအထိ လိုအပ်သော သံဓာတ်များကို ခန္ဓာကိုယ်တွင် သိုလှောင်ထားနိုင်သည်။ အသက် (၆) လအထက်တွင်မူ ဖြည့်စွက်စာစတင်ကျွေးချိန် ဖြစ်သောကြောင့် ကလေးငယ်များအား သံဓာတ်ပြည့်ဝသော အစားအစာများ (ဥပမာ _ သံဓာတ်ပါတဲ့ ကောက်ပဲသီးနှံများ၊ ကြက်ဥနှင့် အနီရောင်အသားစသည်တို့) ကိုကျွေးပေးခြင်းဖြင့် ကိုယ်ခန္ဓာအတွက် သံဓာတ်ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်သည်။

သို့သော် လမစေ့ဘဲမွေးသော ကလေးငယ်များ (Premature babies) တွင် သိုလှောင်ထားသော သံဓာတ်အလုံအလောက်မရှိသောကြောင့် မွေးပြီးနောက်ပိုင်းတွင် သံဓာတ်ပိုမိုရရှိရန် အရေးကြီးသည်။ ဖော်မြူလာနို့မှုန့်များသည် အများအားဖြင့် သံဓာတ်ကြွယ်ဝသောကြောင့် နို့မှုန့်တိုက်သောကလေးများအတွက် လုံလောက်စွာ ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်သည်။ သို့ရာတွင် မိခင်နို့၌ သံဓာတ်ပမာဏ အလွန်နည်းပါးသောကြောင့် လမစေ့ဘဲမွေးသော ကလေးကို မိခင်နို့တစ်မျိုးတည်းတိုက်ကျွေးမည်ဆိုပါက သံဓာတ်ဖြည့်စွက်အားဆေး လိုအပ်နိုင်သောကြောင့် မိမိ၏ မိသားစုဆရာဝန် သို့မဟုတ် ကလေးအထူးကုဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ပါ။

လမ်းလျှောက်ခါစ ကလေးငယ်များအပါအဝင် ကလေးကြီးများနှင့် ဆယ်ကျော်သက်များတွင်လည်း အသားမစားခြင်း၊ အစားရွေးလွန်းခြင်းစသည့် ပြဿနာများရှိပါကလည်း သံဓာတ်လုံလောက်စွာ ရရှိရန် ခက်ခဲနိုင်သည်။ ထိုသို့ အခြေအနေရှိသော ကလေးများအတွက် လုံလောက်သော သံဓာတ်ရရှိရန် ဆရာဝန်နှင့်တိုင်ပင်၍ စားသောက်မှုပုံစံပြောင်းပေးခြင်း သို့မဟုတ် သံဓာတ်ဖြည့်စွက်အားဆေးများ ပေးခြင်း စသည်တို့ကို ပြုလုပ်ပေးနိုင်သည်။

ဗီတာမင် B12

ဗီတာမင် B12 သည် ဦးနှောက်နှင့် အာရုံကြောများ ဖွံ့ဖြိုးစေရန် အဓိကအရေးပါသော ဗီတာမင်ဖြစ်သည်။ ဗီတာမင် B12 ဓာတ်ချို့တဲ့ပါက အားနည်းချည့်နဲ့ခြင်း၊ ခြေလက်များ ထုံကျဥ်ခြင်း၊ အသားရောင်ဖြူဖျော့ခြင်းစသည့် လက္ခဏာများ တွေ့ရတတ်သည်။ ထိုဗီတာမင်ကို တိရစ္ဆာန်များမှထွက်ရှိသော စားသောက်ကုန်ပစ္စည်းမှသာ ရရှိနိုင်သကဲ့သို့ တစ်ခါတစ်ရံ ဗီတာမင် ဘီ အများအပြား ဖြည့်စွက်ထားသော ကောက်ပဲသီးနှံများ၊ နို့နှင့် နို့ထွက်ပစ္စည်းများမှလည်း အာဟာရရှိနိုင်သည်။ သို့သော် သက်သတ်လွတ်စားသော ကလေးများအတွက်မူ ဗီတာမင် B12 ချို့တဲ့နိုင်ခြေ အလွန်များသောကြောင့် ဗီတာမင် ဘီ ဖြည့်စွက်အားဆေးများ သောက်သုံးရန် လိုအပ်နိုင်သဖြင့် ဆရာဝန်နှင့် ဆွေးနွေးတိုင်ပင်သင့်သည်။

ဗီတာမင် အေ (Vitamin A)

ဗီတာမင် အေ သည် ကလေးငယ်များ၏ ကျန်းမာသော ကိုယ်ခံအားစနစ်၊ အလင်းရောင်မြင်နိုင်စွမ်းနှင့် အရေပြားကျန်းမာရေးတို့အတွက် အရေးကြီးသော ဗီတာမင်ဖြစ်သည်။ ဗီတာမင် အေ ကြွယ်ဝသော အစားအစာရင်းမြစ်များမှာ_

• နို့နှင့် နို့ထွက်ပစ္စည်းများ
• မုန်လာဥနီ၊ ကန်စွန်းဥနှင့် သရက်သီး
• ဟင်းနုနွယ်၊ ဂေါ်ဖီထုပ်နှင့် ပန်းဂေါ်ဖီစိမ်းကဲ့သို့ အစိမ်းရင့်ရောင် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ စသည်တို့ဖြစ်သည်။

ထိုအစားအသောက်များ ပုံမှန်စားသုံးနေပါက ဗီတာမင် အေ ကို သီးသန့်ဖြည့်စွက်ရန် မလိုအပ်ပါ။ ဗီတာမင် အေ ချို့တဲ့သောကလေးများတွင်မူ ဖြည့်စွက်အားဆေးများကို ဆရာဝန်၏ ညွှန်ကြားချက်အတိုင်းသောက်ရန် လိုအပ်နိုင်သည်။

ဗီတာမင် စီ (Vitamin C)

ဗီတာမင် စီ သည်လည်း ကလေးများ၏ အခြေခံကျန်းမာရေးနှင့် ကိုယ်ခံအားစနစ်အတွက် အရေးကြီးသည်။ ဓာတ်တိုးဆန့်ကျင်သော အာနိသင်ရှိသည့်အပြင် ခန္ဓာကိုယ်မှ သံဓာတ်ကို စုပ်ယူရာတွင်လည်း ဗီတာမင် စီ မှ ကူညီပေးနိုင်သည်။ ဗီတာမင် စီ ချို့တဲ့ပါက မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း၊ သွေးထွက်လွယ်ခြင်း၊ အနာကျက်နှေးခြင်းစသည့် လက္ခဏာများ တွေ့ရနိုင်သည်။ ဗီတာမင် စီ ကြွယ်ဝသော အစားအစာအချို့မှာ_

• လိမ္မော်သီး
• ကီဝီသီး
• စတော်ဘယ်ရီသီး
• ပန်းဂေါ်ဖီစိမ်း
• ခရမ်းချဉ်သီး
• ငရုတ်ပွစသည်တို့ဖြစ်သည်။

ထိုအစားအသောက်များ ပုံမှန်စားသုံးနေပါက ဗီတာမင် စီ ကို သီးသန့်ဖြည့်စွက်ရန် မလိုပါ။

အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ (Amino acids)

ကလေးများ ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးမှုအတွက် လိုအပ်သော ပရိုတင်းဓာတ်များဖြစ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း တည်ဆောက်နိုင်သော အမျိုးအစားများ ရှိသကဲ့သို့ အစားအသောက်မှသာ ရရှိသော မရှိမဖြစ်အရေးကြီးသည့် အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ (Essential Amino Acids) လည်းရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ_

• Lysine
• Tryptophan
• Methionine
• Phenylalanine
• Threonine
• Histidine
• Valine
• Leucine
• Isoleucine စသည့်အမျိုးအစား (၉) မျိုးဖြစ်သည်။

ပြင်းထန်သောရောဂါများနှင့် နာတာရှည်ရောဂါများသည် ကလေးများ၏ ပရိုတင်းနှင့် အမိုင်နိုအက်ဆစ် လိုအပ်ချက်ကို တိုးစေနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် နေ့စဉ် ပရိုတင်းဓာတ်ကြွယ်ဝသော အစားအစာများ စားသုံးခြင်းဖြင့် လုံလောက်သော အမိုင်နိုအက်ဆစ်ပမာဏကို ရရှိစေမည်ဖြစ်သည်။

မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော အမိုင်နိုအက်ဆစ် ၉ မျိုး အများဆုံးပါဝင်သည့် အစားအစာများမှာ_ အနီရောင်ရှိသော အသား၊ ငါး၊ ကြက်ဥ၊ ဒိန်ခဲ၊ အခွံမာသီး၊ တို့ဟူး၊ ပဲပိစပ်မှထွက်သော ပစ္စည်းများ၊ ပင်လယ်ရေမှော်၊ ဟင်းနုနွယ်နှင့် ကန်စွန်းရွက်တို့ဖြစ်သည်။

အကယ်၍ ကလေးသည် အဆိုပါအစားအစာများကို ပုံမှန်စားသုံးခြင်း မရှိပါက သို့မဟုတ် သက်သတ်လွတ် စားသုံးသူဖြစ်ပါက၊ အမိုင်နိုအက်ဆစ် ဖြည့်စွက်အားဆေးများ သောက်သုံးရန် လိုအပ်နိုင်သည်။

ကလေးများအတွက် ဖြည့်စွက်အားဆေးများ၏ အန္တရာယ်များ

ဆရာဝန်မှ ညွှန်ကြားထားသော ပမာဏအတိုင်း သောက်သုံးပါက ကလေးများအတွက် ယေဘုယျအားဖြင့် ဘေးကင်းစိတ်ချရပြီး အန္တရာယ်နည်းပါးသည်။ အရေးကြီးသည်မှာ ဗီတာမင်ဖြည့်စွက်အားဆေးများကို ကလေးနှင့် လက်လှမ်းမမီသောနေရာများတွင် သိမ်းဆည်းထားရန်ဖြစ်သည်။ ဗီတာမင်အားဆေးအများစုသည် အမြင်အားဖြင့် အရောင်အသွေးစုံလင်ပြီး ချိုချဥ်၊ သကြားလုံးများကဲ့သို့ ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသောကြောင့် ကလေးများ အလွန်နှစ်သက်ကြပြီး အလွန်အကျွံ စားသုံးမိနိုင်ခြေရှိသည်။ အချို့ဗီတာမင်ဓာတ်များသည် ကိုယ်ခန္ဓာအတွင်း ရှိသင့်သည့်ပမာဏထက် များအောင် စားသုံးမိပါက အဆိပ်အတောက်ဖြစ်စေနိုင်ပြီး အန္တရာယ်ရှိစေနိုင်သည်။ ဥပမာအားဖြင့်_

• အဖြစ်များသော ဗီတာမင် အေ အဆိပ်သင့်ခြင်း (Hypervitaminosis A) တွင် မှိန်းခြင်း၊ နုံးခြင်း၊ ဂနာမငြိမ်ဖြစ်ခြင်း၊ ဦးနှောက်အတွင်း ဖိအားတက်လာသောကြောင့် ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ ကလေးငယ်များတွင် ငယ်ထိပ်ဖောင်းခြင်း၊ အမြင်အာရုံဝေဝါးခြင်း၊ အာရုံစူးစိုက်မှု လျော့နည်းခြင်း၊ အိပ်ပျော်ရန်ခက်ခဲခြင်း စသည့် လက္ခဏာများတွေ့ရှိရနိုင်သည်
• ဗီတာမင် စီ အဆိပ်သင့်ခြင်းဖြစ်ပွါးလျှင် ဗိုက်အောင့်ခြင်း၊ ပျို့အန်ခြင်း၊ ဝမ်းလျှောခြင်းစသည်တို့ တွေ့ရှိနိုင်သည်
• ဆီလီနီယမ် သတ္တုဓာတ် အလွန်များပါက နုံးချည့်ခြင်း၊ မှိန်းခြင်း၊ ဆံပင်ကျွတ်ခြင်း၊ အာရုံကြောထိခိုက်ခြင်းကြောင့် ခြေလက်ထုံကျဥ်ခြင်းစသည့် လက္ခဏာများ တွေ့ရှိနိုင်သည်

ကလေးများအတွက် စိတ်ချရသော ဗီတာမင်အားဆေးများ ရွေးချယ်ခြင်း

သက်ဆိုင်ရာဆရာဝန်မှ ညွှန်ကြားသဖြင့် ဗီတာမင်အားဆေးများ တိုက်ကျွေးရန် လိုအပ်လာပါက ဆေးဆိုင်များတွင် ဝယ်ယူရနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် အားဆေးအမျိုးအစားများစွာ ရှိသည့်အနက် အောက်ပါအချက်များကို ကြည့်၍ ဘေးကင်းစိတ်ချရသော အား‌ဆေးများ ရှာဖွေပါ။

1. အားဆေး၏ အရည်အသွေး (Quality)
   ဆေးဝါးများ ဘေးကင်းစိတ်ချရကြောင်း အသိအမှတ်ပြုပေးသည့် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများ (ဥပမာ _ NSF (National Sanitation Foundation) သို့မဟုတ် USP (United States Pharmacopeia) မှ အသိအမှတ်ပြု တံဆိပ်ကပ်ထားသော ဆေးများကိုသာ ဝယ်ယူသုံးစွဲပါ။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း အစားအသောက်နှင့် ဆေးဝါးကွပ်ကဲရေးအဖွဲ့ (FDA) မှ အသိအမှတ်ပြုတင်သွင်းသော အားဆေးများကို ‌ရွေးချယ်ပါ။
2. အသက်အရွယ်အလိုက် သင့်တော်သော အားဆေး (Age-appropriate medications)
   ကလေးများအတွက် သီးသန့်ထုတ်လုပ်ထားသော ဗီတာမင်အားဆေးများကိုသာ ရွေးချယ်ဝယ်ယူပါ။ အညွှန်းတွင် ဖော်ပြထားသော အသက်နှင့် လိုက်သော ပမာဏကိုသာ တိုက်ပေးပါ။ လူကြီးများအတွက် ဗီတာမင်အားဆေးများတွင် တစ်ခါတစ်ရံ ဗီတာမင်ပမာဏများစွာ ပါဝင်နိုင်သဖြင့် ကလေးများအတွက် မသင့်တော်ပါ။
3. ပါဝင်ပစ္စည်းများ (Ingredients)
   ဗီတာမင်အမျိုးအစားများစွာ ပါဝင်သည့်အပြင် ကယ်လ်စီယမ်နှင့် သံဓာတ်တို့ ပါဝင်သော အားဆေးများကို ရွေးချယ်ပါ။
4. ဖြည့်စွက်ပစ္စည်းများ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း (Avoid fillers)
   ဆိုးဆေးများ၊ ဓာတုပစ္စည်းများဖြင့် အရသာအတု၊ အရောင်အတုများ ဖန်တီးထားသော ဗီတာမင်အားဆေးများကို ရှောင်ကြဉ်သင့်သည်။ ထို့ပြင် သကြားဓာတ်လွန်ကဲစွာပါဝင်သော ဗီတာမင်အားဆေးများကိုလည်း ရှောင်ကြဉ်ပါ။
5. ဓာတ်မတည့်ခြင်းများအတွက် သတိပြုပါ (Watch out for allergens)
   ဗီတာမင်အားဆေးများတွင် အခွံမာသီး၊ ကြက်ဥနှင့် နို့ထွက်ပစ္စည်းကဲ့သို့ ဓာတ်မတည့်မှုဖြစ်စေနိုင်သော အရာများ ကင်းရှင်းသင့်သည်။
6. အသက်ရှူလမ်းကြောင်း ပိတ်ဆို့နိုင်သည့်အန္တရာယ်ကို အမြဲသတိပြုပါ (Be aware of Choking)
   ကလေးများအတွက် ဗီတာမင်အားဆေးများသည် အရည်ပုံစံ၊ ဝါးစားနိုင်သောဆေးပြားပုံစံနှင့် gummy ကဲ့သို့ ပျော့အိသော ပုံစံစသည်ဖြင့် အမျိုးအစားအစုံအလင် ထုတ်လုပ်နေကြသည်။ ထို့ကြောင့် အားဆေးအခဲများ၊ gummy အပျော့များကြောင့် လည်ချောင်းတစ်ဆို့နိုင်ခြေရှိသည်။ ထို့ကြောင့် အသက် (၂) နှစ်အောက် ကလေးငယ်များတွင် အရည်ပုံစံ အားဆေးများကိုသာ သုံးစွဲသင့်ကြောင့် အကြံပြုထားကြသည်။

ကလေးများအတွက် အောက်တွင်ဖော်ပြထားသည့် အသက်အရွယ်အလိုက် နေ့စဥ်လိုအပ်သော ဗီတာမင်ပမာဏများအတိုင်း သင့်လျော်သော အားဆေးများကိုသာ ရွေးချယ်ပါ။

ထို့ကြောင့် ကလေးများကို ဗီတာမင် အားဆေးများ တိုက်ကျွေးလိုပါက အထက်ပါအချက်များအတိုင်း အမြဲစစ်ဆေးနေရန် အရေးကြီးသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ ကလေးများ ပုံမှန်စွဲသောက်နေသော ဆေးဝါးများနှင့် အားဆေးများ အချင်းချင်းဓာတ်ပြုမှု ရှိနိုင်သောကြောင့် မိသားစုဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ပြီးမှ သောက်သုံးရန်လိုသည်။

References:

1. Mayo Clinic. (n.d.). Multivitamins: Frequently asked questions. Retrieved November 3, 2025, from https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/expert-answers/multivitamins/faq-20058310
2. NHS. (n.d.). Vitamins for children. Retrieved November 3, 2025, from https://www.nhs.uk/baby/weaning-and-feeding/vitamins-for-children/
3. Cleveland Clinic. (n.d.). Multivitamin for kids. Retrieved November 3, 2025, from https://health.clevelandclinic.org/multivitamin-for-kids
4. Royal Children’s Hospital. (n.d.). Vitamins and kids — Do they really need them? Retrieved November 3, 2025, from https://blogs.rch.org.au/news/blog-vitamins-and-kids-do-they-really-need-them/
5. Healthline. (n.d.). Omega-3 for kids: What parents should know. Retrieved November 3, 2025, from https://www.healthline.com/nutrition/omega-3-for-kids
6. BioIsland. (n.d.). What are amino acids and why are they important for your child? Retrieved November 3, 2025, from https://www.bioisland.com.au/health-education/what-are-amino-acids-and-why-are-they-important-for-your-child/

Published: 28 November 2025