Measles (၀က်သက်ရောဂါ)

၀က်သက်ရောဂါဆိုသည်မှာ ကလေးများတွင် အဖြစ်များသော ကူးစက်ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ကာကွယ်ဆေးဖြင့် ကာကွယ်နိုင်သောရောဂါလည်းဖြစ်သည်။ ရောဂါဖြစ်သူအများစုတွင် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာ မများသော်လည်း တချို့ကလေးများတွင် အသက်အန္တရာယ်ရှိနိုင်သော ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်သည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

ဝက်သက်ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး (Measles virus) ဟုခေါ်သော ဗိုင်းရပ်စ်တစ်မျိုးကြောင့်ဖြစ်သည်။ ၀က်သက်ရောဂါ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးရှိသူ ကလေးငယ်များ နှာချေ၊ ချောင်းဆိုးရာမှထွက်လာသော အမှုန်အမွှားလေးများသည် လေထုထဲသို့ပျံ့နှံ့ပြီး အခြားသူထံသို့ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းမှတစ်ဆင့် ဝင်ရောက်ကူးစက်သော ရောဂါဖြစ်သည်။ အသက် (၅) နှစ်အောက်ကလေးများတွင် အဖြစ်များပြီး ကာကွယ်ဆေး ထိုးနှံထားခြင်းမရှိသော ကလေးများတွင် ရောဂါပိုမိုပြင်းထန်တတ်သည်။ လူကြီးများတွင်လည်း ရံဖန်ရံခါ တွေ့ရတတ်သည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

၀က်သက်ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ကူးစက်ခံရပြီးနောက် (၇)ရက် မှ (၁၄)ရက်အတွင်း လက္ခဏာများ ပေါ်လာတတ်သည်။ ရောဂါလက္ခဏာ အဆင့် (၃) ဆင့်ရှိသည်။

ကနဦးအဆင့်
တုပ်ကွေးလက္ခဏာများနှင့် ဆင်တူသည်။ ဖျားခြင်း၊ နှာချေ၊ ချောင်းဆိုးခြင်း၊ မျက်စိနာခြင်း၊ လည်ပင်းနာခြင်းများ ဖြစ်တတ်သည်။ ထိုအဆင့်တွင် ပါးစပ်အတွင်းရှိ ပါးစောင်နေရာများတွင် အဖြူရောင် (သို့မဟုတ်) အနီရောင် အနာစက်ကလေးများကို မြင်တွေ့ရတတ်သည်။ ထိုအနီစက်ကလေးများကို Koplik’s spots ဟုခေါ်ပြီး ၀က်သက်ရောဂါ၏ ထူးခြားသော ဝိသေသလက္ခဏာတစ်ခုဖြစ်သည်။

အနီကွက်ထွက်သောအဆင့်
စဖျား၍ (၃)ရက် မှ (၅)ရက်‌နေ့အကြားတွင် အင်ပျဉ်ကဲ့သို့ အနီပြင်များ စတင်ထွက်လာတတ်သည်။ မျက်နှာနှင့် နားနောက်ဘက်မှ စတင်ထွက်လာတတ်ပြီး၊ တဖြည်းဖြည်း တစ်ကိုယ်လုံးသို့ ပျံ့နှံ့သွားလေ့ရှိသည်။ ထိုအနီပြင်များစတင်ထွက်ပြီး (၄) ရက်ခန့်အချိန်အထိ ရောဂါကူးစက်‌နိုင်ခြေ မြင့်မားသောကြောင့် အထူးသတိထားရန်လိုသည်။

နလန်ထအဆင့်
အဖျားနှင့်အခြားလက္ခဏာများ တဖြည်းဖြည်းသက်သာလာပြီး အနီပြင်၊ အနီစက်များလည်း လျော့နည်းလာသည်။ နောက်ပိုင်း အညိုရောင် အကွက်များအဖြစ်သာ ကျန်နေတတ်သည်။

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

၀က်သက်ရောဂါတွင် အသက်အန္တရာယ်ရှိနိုင်သည့် အောက်ပါပြင်းထန်လက္ခဏာများ ရှိတတ်သည်။ အချို့မှာ_

၀မ်းပျက်၊ ၀မ်းလျှောခြင်း
နားပိုး၀င်ရောင်ရမ်းခြင်း
အဆုတ်ရောင်ခြင်း (Pneumonia)
လေပြွန်ရောင်ခြင်း
ဦးနှောက်ရောင်ခြင်း (Encephalitis)
ကိုယ်၀န်ဆောင်အမျိုးသမီးများ ကူးစက်ခံရလျှင် ကိုယ်၀န်ပျက်ခြင်း၊ လမစေ့ဘဲ ကလေးမွေးဖွားခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်ပွားတတ်သည်။

၀က်သက်ရောဂါ ဖြစ်ပွားပြီးနောက်ပိုင်း (၅)နှစ် မှ (၁၀)နှစ်အတွင်း Subacute Sclerosing PanEncephalitis – SSPE ဟုခေါ်သော ပြင်းထန်သည့် ဦးနှောက်အာရုံကြောရောင် ရောဂါတစ်မျိုးသည် ရှားရှားပါးပါး ဖြစ်တတ်ပြီး အသက်အန္တရာယ် ထိခိုက်နိုင်သည်။ အသက် (၂) နှစ်အောက်တွင် ဝက်သက်ရောဂါ ကူးစက်ခံရဖူးသော ကလေးငယ်များတွင် ဖြစ်နိုင်ခြေပိုများသည်။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

ဝက်သက်ရောဂါဟု သေချာပြီး ရောဂါပြင်းထန်မှုနှင့် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ မရှိလျှင် နေအိမ်၌ပင် ပြုစုကုသနိုင်သည်။ သို့သော် ရောဂါလက္ခဏာ ပြင်းထန်လျှင် သို့မဟုတ် မသက်သာလျှင် မိမိ၏မိသားစုဆရာဝန်နှင့် ပြသတိုင်ပင်ရန်လိုသည်။

မိသားစုဆရာဝန်မှ လိုအပ်သည့် စစ်ဆေးစမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဓာတ်ခွဲစစ်ဆေးခြင်း၊ ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း စသည်တို့ဖြင့် ရောဂါရှာ‌ဖွေ ကုသပေးနိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက မိသားစုဆရာဝန်မှ သက်ဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ကုသခြင်း၊ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးမည်။

ထို့ပြင် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ၏ အချို့လက္ခဏာများဖြစ်သော_

ဆက်တိုက် အန်ခြင်း
ဆက်တိုက် ၀မ်းလျှောခြင်း
အသက်ရှူမြန်၍ မောခြင်း
ရင်ဘတ်ချိုင့်ဝင်အောင် အသက်ရှူခြင်း
သတိလစ်ခြင်း
တက်ခြင်း
ကယောင်ကတမ်းပြောခြင်း စသည်တို့ ရှိလာပါက အရေးပေါ်အခြေအနေဖြစ်နိုင်ပြီး အသက်အန္တရာယ်ရှိနိုင်သဖြင့် ဆေးရုံအရေးပေါ်ဌာနများသို့ အချိန်မီပြသ ကုသမှုခံယူရန်လိုသည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

ဝက်သက်ရောဂါဖြစ်သူနှင့် ထိတွေ့မှုရာဇဝင်နှင့် အရေပြားလက္ခဏာများအရ ဝက်သက်ရောဂါဖြစ်ကြောင်း သိရှိနိုင်သည်။ အများအားဖြင့် ဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်မှုများ မလိုအပ်ပါ။ အသေးစိတ် တိတိကျကျ စစ်ဆေးသိရှိလိုပါက ဓာတ်ခွဲခန်းတွင် ပဋိပစ္စည်း (Ig M antibody) ကို သွေးစစ်ဆေးခြင်းဖြင့် ရှာဖွေနိုင်သည်။

ကုသခြင်း

ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး‌ကြောင့်ဖြစ်သော ကူးစက်ရောဂါ ဖြစ်သည့်အတွက် သီးသန့်ကုသရန် ဆေးဝါးမရှိဘဲ ဖြစ်ပေါ်လာသောလက္ခဏာများကို ကုသရင်း သက်သာလာချိန်အထိ အိမ်တွင်စောင့်ကြည့်နိုင်သည်။

ပါရာစီတမောကဲ့သို့ အဖျားကျဆေးများ တိုက်ပေးခြင်း
ကလေးအား နားနားနေနေ နေစေခြင်း
အရည်များများ တိုက်ပေးခြင်း
အာဟာရရှိသော အစားအစာများ ကျွေးပေးခြင်း
လည်ချောင်းနာလျှင် ဆားရည်ဖြင့် ပလုတ်ကျင်းစေခြင်း
မျက်စိနာလျှင် အလင်းရောင် လျှော့ကြည့်စေခြင်း စသည်တို့ကို ပြုလုပ်ပေးနိုင်သည်။

ဝက်သက်ဖြစ်သောကလေးများတွင် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ လျော့နည်းစေရန် ဗီတာမင်အေကို အောက်ပါအတိုင်းတိုက်ရမည်။

အသက် (၆) လအောက်ကလေးများတွင် – ၅၀,၀၀၀ ယူနစ် (IU)၊ တစ်နေ့ တစ်ကြိမ်၊ (၂) ရက်တိုက်ရန်
အသက် (၆) မှ (၁၁)လအထိကလေးများတွင် – ၁၀၀,၀၀၀ ယူနစ် (IU)၊ တစ်နေ့ တစ်ကြိမ်၊ (၂) ရက်တိုက်ရန်
အသက် (၁) နှစ်နှင့်အထက်ကလေးများတွင် – ၂၀၀,၀၀၀ ယူနစ် (IU)၊ တစ်နေ့ တစ်ကြိမ်၊ (၂) ရက်တိုက်ရန်

ဗီတာမင်အေချို့တဲ့သော ကလေးများတွင် ပထမအကြိမ်တိုက်ပြီး (၂)ပတ်မှ (၄)ပတ်ခန့်တွင် လိုအပ်ပါက ဒုတိယအကြိမ်ထပ်မံတိုက်ရမည်။

ကာကွယ်ခြင်း

၀က်သက်ရောဂါအတွက် အထိရောက်ဆုံး ရောဂါကာကွယ်ခြင်းမှာ ကာကွယ်ဆေးထိုးခြင်းဖြစ်သည်။ ၀က်သက်၊ ဂျိုက်သိုး၊ ပါးချိတ်ရောင် သုံးမျိုးပေါင်းကာကွယ်ဆေး (MMR vaccine) နှင့် ၀က်သက်၊ ဂျိုက်သိုး နှစ်မျိုးပေါင်းဆေးများဟူ၍ အမျိုးမျိုးရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကာကွယ်ဆေးထိုးစီမံချက်အရ ကလေးငယ်တိုင်း အသက်ကိုးလတွင် တစ်ကြိမ်၊ တစ်နှစ်ခွဲတွင် တစ်ကြိမ်၊ စုစုပေါင်း နှစ်ကြိမ် ၀က်သက်ကာကွယ်ဆေး ထိုးပေးသည့်အစီအစဉ်ရှိသည်။

ကာကွယ်ဆေးကို နှစ်ကြိမ်ပြည့်အောင် ထိုးနှံပေးခြင်းဖြင့် ၀က်သက်ရောဂါကို (၉၇%) ထိ ကာကွယ်ပေးနိုင်သည့်အပြင် ၀က်သက်ရောဂါ၏ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများကိုပါ ကြိုတင်ကာကွယ်ရာရောက်သည်။

ဝက်သက်ရောဂါသည် အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ကူးစက်ရောဂါ ဖြစ်သောကြောင့် ရောဂါပိုးရှိသူနှင့် နီးကပ်စွာနေခြင်းကို ရှောင်ကြဥ်သင့်သည်။ ထို့ပြင် အောက်ပါအချက်များကိုလည်း လိုက်နာဆောင်ရွက်သင့်သည်။

ရောဂါပိုးနှင့် ထိ‌တွေ့နိုင်ခြေရှိပြီးလျှင် လက်ကို ဆပ်ပြာ (သို့မဟုတ်) လက်ဆေးရည်ဖြင့် အနည်းဆုံး စက္ကန့် (၂၀) ကြာ လက်ဆေးရန်
တစ်ကိုယ်ရေ သန့်ရှင်းရေး အလေ့အထကောင်းများ သင်ကြားပေးရန်
ချောင်းဆိုး၊ နှာချေလျှင် လက်ကိုင်ပဝါဖြင့် အုပ်ရန်၊ တံတောင်ဖြင့်ကာရန်
မိမိအသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများကို မျှဝေသုံးစွဲခြင်း မပြုရန်
ရောဂါပိုး ကပ်ငြိနေနိုင်သော ပစ္စည်း၊ မျက်နှာပြင်များကို မကြာခဏပိုးသတ်သန့်ရှင်းရန် စသည်တို့ဖြစ်သည်။

၀က်သက်ရောဂါ ခံစားနေရသောကလေးသည် အခြားကလေးများသို့ ကူးစက်နိုင်ခြေ မြင့်မားသောကြောင့် အနီစက်၊ အနီပြင်များ စတင်ထွက်ပေါ်သည့်နေ့မှစ၍ (၄-၅) ရက်ခန့် ကျောင်းသို့မလွှတ်ဘဲ အိမ်တွင်သာ အနားယူရန် လိုအပ်သည်။

References:

Mayo Clinic. (2022). Measles – Diagnosis and treatment. Retrieved July 17, 2025, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/measles/diagnosis-treatment/drc-20374862
Mayo Clinic. (2022). Measles – Symptoms & causes. Retrieved July 17, 2025, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/measles/symptoms-causes/syc-20374857
Royal Children’s Hospital Melbourne. (n.d.). Kids health information: Measles. Retrieved July 17, 2025, from https://www.rch.org.au/kidsinfo/fact_sheets/Measles
Cleveland Clinic. (n.d.). Measles. Retrieved July 17, 2025, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/8584-measles
Centers for Disease Control and Prevention. (2024). Measles (rubeola). In CDC yellow book 2024: Travel-associated infections and diseases. Retrieved July 17, 2025, from https://www.cdc.gov/yellow-book/hcp/travel-associated-infections-diseases/measles-rubeola.html

Published: 30 August 2024

Last updated: 1 October 2025