Congenital hypothyroidism (မွေးရာပါ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ချို့တဲ့ခြင်း)

သိုင်းရွိုက်ဂလင်းသည် လူ့ခန္ဓာကိုယ်တွင် လည်ပင်း၏ အရှေ့ဘက်တွင်ရှိပြီး သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းကို ထုတ်လုပ်‌ပေးသည်။ ထိုသိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းသည် မွေးကင်းစကလေးငယ်၏ ဦးနှောက်ဖွံ့ဖြိုးမှု၊ ကိုယ်ခန္ဓာဖွံ့ဖြိုးမှုတို့အတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည်။ မွေးရာပါ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ချို့တဲ့သောရောဂါသည် မွေးကင်းစကလေး (၃၀၀၀-၄၀၀၀) တွင် တစ်ယောက် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိပြီး၊ မိန်းကလေးများတွင် ပို၍တွေ့ရလေ့ရှိသည်။ အချိန်မီကုသမှု မရရှိပါက နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများအနေဖြင့် ကလေး၏ ကြီးထွားမှုနှင့် ဉာဏ်ရည်ဖွံ့ဖြိုးမှုတို့ကို များစွာထိခိုက်စေနိုင်သည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

မွေးရာပါ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ချို့တဲ့သောရောဂါဖြစ်စေသည့် အကြောင်းရင်းများမှာ_

• သိုင်းရွိုက်ဂလင်း ကောင်းစွာမဖွံ့ဖြိုးခြင်း သို့မဟုတ် အရွယ်အစားသေးငယ်နေခြင်း (Thyroid agenesis or hypoplasia)
• သိုင်းရွိုက်ဂလင်း ပုံမှန်ရှိရမည့်နေရာတွင်မရှိခြင်း (Ectopic thyroid gland)
• သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ထုတ်လုပ်သည့်လုပ်ငန်းစဉ် ပုံမှန်မဟုတ်ခြင်း (Thyroid dyshormonogenesis)
• သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ထုတ်လုပ်ရန် ထပ်ဆင့်လှုံ့ဆော်ပေးသည့် ဦးနှောက်မှ ဟော်မုန်း (TSH) အထွက်နည်းခြင်းတို့အပြင်
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်တွင် သိုင်းရွိုက်ရောဂါရှိခြင်း၊ သိုင်းရွိုက်ဆေးများ သောက်သုံးနေရခြင်း၊ အိုင်အိုဒင်းဓာတ်ချို့တဲ့ခြင်း စသည်တို့ကြောင့်ဖြစ်ပွါးသည်။

မျိုးဗီဇချွတ်ယွင်းမှုကြောင့် ဖြစ်ပွါးသောအကြောင်းရင်းများရှိသကဲ့သို့ ရောဂါမျိုးရိုးမရှိဘဲ ရောဂါလက္ခဏာများ ပေါ်လာခြင်းလည်း ရှိနိုင်သည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

မွေးရာပါ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ချို့တဲ့ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသောလက္ခဏာများသည် မွေးကင်းစအရွယ် (အထူးသဖြင့် မွေးပြီးတစ်ပတ်အတွင်း) သိသာထင်ရှားခြင်း မရှိပါ။ ထို့ကြောင့် မွေးကင်းစကလေးများတွင် သွေးတွင်းသိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းပမာဏ စစ်ဆေးခြင်းကို ပြုလုပ်သင့်သည်။

အချို့သော ရောဂါပြင်းထန်သည့် မွေးကင်းစကလေးများတွင် မွေးပြီး ပထမ (၁ – ၂) ပတ်အတွင်း လက္ခဏာများပြလေ့ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ _

• နို့ကောင်းကောင်းမစို့ခြင်း
• အလွန်အမင်းအိပ်နေခြင်း
• လှုပ်ရှားမှုနည်းပါးခြင်း
• ဝမ်းချုပ်ခြင်း
• ကြွက်သားများ ပျော့နေခြင်း
• ငိုလျှင် အသံပြာနေခြင်း၊ အသံဝင်နေသကဲ့သို့ဖြစ်ခြင်း
• ခန္ဓာကိုယ်အပူချိန် လျော့နည်းခြင်း
• မွေးပြီး နှစ်ပတ်ကျော်အထိ အသားဝါခြင်း စသောလက္ခဏာများကို တွေ့ရတတ်သည်။

စောစီးစွာမကုသမိလျှင် ပေါ်လာသည့် လက္ခဏာများမှာ_

• ငယ်ထိပ် နောက်ကျ၍ပိတ်ခြင်း
• မျက်နှာဖောင်း၍ ကြမ်းတမ်းခြင်း
• အရေပြား အေးစက်၍ ကြမ်းတမ်းခြင်း
• လျှာကြီးနေခြင်း
• ကြွက်သားများ ပျော့ခြင်း
• ချက်စူထွက်၍ ဗိုက်ဖောင်းခြင်း
• နှလုံးခုန်နှုန်း နှေးခြင်း
• သွေးအားနည်းခြင်းကြောင့် ဖြူဖျော့ခြင်း စသည်တို့ဖြစ်သည်။

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

မွေးရာပါ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ချို့တဲ့သောရောဂါကို အချိန်မီကုသမှု မရရှိပါက ကလေး၏ တစ်သက်တာလုံးတွင် ဖွံ့ဖြိုးမှုများ သိသိသာသာ နောက်ကျသွားမည်ဖြစ်သည်။

• ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးမှု နောက်ကျခြင်း
• ဉာဏ်ရည်ဖွံ့ဖြိုးမှု ထိခိုက်ခြင်း
• လေ့လာသင်ယူမှုများ ထိခိုက်ခြင်း
• နှလုံးအမောဖောက်ခြင်း
• သွေးအားနည်းခြင်း
• အကြားအာရုံ၊ အမြင်အာရုံ ထိခိုက်ခြင်းစသည့် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများစွာ ရှိနိုင်သည်။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

မွေးကင်းစကလေးများတွင် အထက်ပါလက္ခဏာများ ပေါ်ပေါက်လာပါက မိမိ၏ မိသားစုဆရာဝန် သို့မဟုတ် ကလေးအထူးကုဆရာဝန်များနှင့် ပြသတိုင်ပင်ရန်လိုသည်။ လိုအပ်သည့် စစ်ဆေးစမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဓာတ်ခွဲစစ်ဆေးခြင်းစသည်တို့ဖြင့် ရောဂါရှာ‌ဖွေနိုင်ပြီး ကလေးဟော်မုန်းဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်များထံသို့ လွှဲပြောင်းကုသပေးနိုင်သည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

မွေးရာပါ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းချို့တဲ့သည့်ရောဂါကို တိကျစွာ သိရှိနိုင်ရန် အောက်ပါစစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်နိုင်သည်။

1. ဟော်မုန်းစစ်ဆေးခြင်း
   TSH (Thyroid Stimulating Hormone) နှင့် Free T4 (Free Thyroxine) ဟုခေါ်သော သိုင်းရွိုက်ဆိုင်ရာ ဟော်မုန်းနှစ်မျိုးကို စောစီးစွာ စစ်ဆေးနိုင်သည်။ ထိုဟော်မုန်းနှစ်မျိုးကို မွေးကင်းစကလေးများတွင် အရေးကြီးရောဂါများကို ကြိုတင်စမ်းသပ်ရှာဖွေခြင်း (Newborn screening) ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအဖြစ်လည်း စစ်ဆေးနိုင်သည်။ မွေးရာပါ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ချို့တဲ့ကြောင်း တိကျသည့် သွေးအဖြေဖော်ပြချက်မှာ TSH ဟော်မုန်းပမာဏ မြင့်တက်နေခြင်းနှင့် Free T4 ဟော်မုန်းပမာဏလျော့နည်းနေခြင်းတို့ဖြစ်သည်။
2. မျိုးဗီဇဆိုင်ရာ စစ်ဆေးမှုများ (Genetic Testing)
   မွေးရာပါ သိုင်းရွိုက်ချို့တဲ့ခြင်းသည် မျိုးဗီဇပြောင်းလဲမှုများကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင်ကြောင်း တွေ့ရှိလာသည်။ Next-Generation Sequencing (NGS) ကဲ့သို့သော ခေတ်မီနည်းပညာများဖြင့် မျိုးဗီဇဆိုင်ရာ ချို့ယွင်းချက်များကို ပိုမိုတိကျစွာ ရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်လာသည်။ ဤသို့ဖြင့် ရောဂါဖြစ်ရသည့် အကြောင်းရင်းကို တိကျစွာသိရှိနိုင်ပြီး ကုသမှုသည် တစ်သက်တာလုံး လိုအပ်မည် သို့မဟုတ် ခေတ္တခဏသာ လိုအပ်မည်ကို ခန့်မှန်းနိုင်လာသည်။

ကုသခြင်း

မွေးရာပါ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ချို့တဲ့သည့်ရောဂါရှိကြောင်း စောစီးစွာသိရှိပါက ကုသမှုသည် အလွန်အရေးကြီးသည်။

• ဆေးဝါးကုသမှု
  • ဤရောဂါအတွက် Levothyroxine ဟုခေါ်သော သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းဆေးကို မွေးကင်းစအရွယ်မှစ၍ နေ့စဉ်သောက်ရန် လိုအပ်သည်
  • ကလေး၏ ဦးနှောက်ဖွံ့ဖြိုးမှုနှင့် ခန္ဓာကိုယ်ကြီးထွားမှုကို မထိခိုက်စေရန် ကလေးအသက် ၄ ပတ် (၁ လ) မတိုင်မီ ဆေးကုသမှု စတင်ရန် လိုအပ်သည်
  • ဆေးကို တစ်နေ့ တစ်ကြိမ်၊ ကလေးအထူးကုနှင့် ကလေးဟော်မုန်းဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်များ၏ ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း ဆေးပမာဏ မှန်ကန်စွာ သောက်သုံးရသည်
  • Levothyroxine ဆေးသည် ဆေးခဲပုံစံသာရှိသောကြောင့် ဆေးခဲကိုကြိတ်ပြီး ရေ၊ မိခင်နို့ သို့မဟုတ် ဖော်မြူလာနို့ အနည်းငယ်နှင့် ရောစပ်၍ တိုက်ကျွေးနိုင်သည်
  • အများစုတွင် ဤဆေးကို တစ်သက်တာလုံးသောက်ရန် လိုအပ်သည်၊ သို့သော် အချို့အခြေအနေများ (ဥပမာ _ မိခင်တွင် သိုင်းရွိုက်ရောဂါရှိခြင်း၊ အိုင်အိုဒင်းဓာတ်ချို့တဲ့ခြင်း) တွင်မူ လအနည်းငယ်သာသောက်ရန် လိုအပ်နိုင်သည်။
• ပုံမှန်စစ်ဆေးမှုများနှင့် ဖွံ့ဖြိုးမှု စောင့်ကြည့်ခြင်း
  • ဆေးသောက်နေစဉ် ကာလတစ်လျှောက်တွင်လည်း ဆေးပမာဏကို ချိန်ဆရန်နှင့် ဆေးအာနိသင် ထိရောက်မှု ရှိမရှိ သိရှိရန်အတွက် ပုံမှန်စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ရသည်
  • ကလေးအသက် (၆) လအထိ တစ်လ တစ်ကြိမ် သွေးစစ်ဆေးပြီး၊ (၆) လနောက်ပိုင်းတွင်မူ နှစ်လခြား သို့မဟုတ် သုံးလခြား တစ်ကြိမ် ဆက်လက်စစ်ဆေးရမည်၊ ရရှိလာသော သွေးအဖြေများကို ကလေးဟော်မုန်းအထူးကုဆရာဝန်နှင့် အမြဲတိုင်ပင်ပြသရမည်
  • ထို့အပြင် ကလေး၏ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် ဦးနှောက်ဖွံ့ဖြိုးမှု (ဥပမာ _ စကားပြောခြင်း၊ လမ်းလျှောက်ခြင်း၊ သင်ယူခြင်းစသည့် ဖွံ့ဖြိုးမှုအဆင့်များ) ကို ပုံမှန်စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးပြီး လိုအပ်ပါက အထူးပြုလေ့ကျင့်မှုများ ပြုလုပ်ပေးရန် လိုအပ်သည်

ကာကွယ်ခြင်း

မွေးရာပါ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ချို့တဲ့သည့်ရောဂါအချို့ကို တိကျစွာ ကာကွယ်ရန် ခက်ခဲသည်။ သို့သော် အောက်ပါအကြံပြုချက်များ လိုက်နာခြင်းဖြင့် ရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေကို လျှော့ချနိုင်သည် သို့မဟုတ် နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ မဖြစ်စေရန် ကာကွယ်နိုင်သည်။

1. ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် အာဟာရနှင့် စစ်ဆေးမှု
   ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်သည် အာဟာရပြည့်ဝအောင် စားသုံးသင့်ပြီး အိုင်အိုဒင်းပါဝင်သည့်ဆားကို ပုံမှန်စားသုံးရန် အရေးကြီးသည်။ မိခင်တွင် သိုင်းရွိုက်ရောဂါရှိပါက ကိုယ်ဝန်မဆောင်မီနှင့် ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်ကာလတစ်လျှောက် သက်ဆိုင်ရာ ဆရာဝန်နှင့် ကြိုတင်ပြသတိုင်ပင်ရသည်။
2. မွေးကင်းစကလေးများ စစ်ဆေးခြင်း
   မွေးကင်းစကလေးတိုင်းကို TSH (Thyroid Stimulating Hormone) နှင့် Free T4 (Free Thyroxine) ပမာဏများကို စောစီးစွာ စစ်ဆေးခြင်းဖြင့် ရောဂါ ရှိမရှိကို သိရှိနိုင်သည်။ ဤသို့ စစ်ဆေးမှုသည် ကုသမှုကို အချိန်မီစတင်နိုင်ရန် အလွန်အရေးသည်။

References:

1. American Thyroid Association. (2020). Congenital hypothyroidism. American Thyroid Association. Retrieved July 26, 2025, from https://www.thyroid.org/congenital-hypothyroidism/
2. Watson, S. (2018). Congenital hypothyroidism. Healthline. Retrieved July 26, 2025, from https://www.healthline.com/health/congenital-hypothyroidism
3. Cleveland Clinic. (2024). Congenital hypothyroidism. Retrieved July 26, 2025, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/congenital-hypothyroidism
4. KidsHealth. (2023). Congenital hypothyroidism (for parents). Retrieved July 26, 2025, from https://kidshealth.org/en/parents/congenital-hypothyroidism.html
5. MedlinePlus Genetics. (n.d.). Congenital hypothyroidism. Retrieved July 26, 2025, from https://www.medlineplus.gov/genetics/condition/congenital-hypothyroidism/

Published: 30 August 2024

Last updated: 22 October 2025