Retinoblastoma (ကလေးများတွင် ဖြစ်တတ်သော မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာ)

မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာ (Retinoblastoma) ဆိုသည်မှာ မျက်လုံးအတွင်းရှိ မြင်လွှာ (Retina) ဆဲလ်များတွင် ပုံမှန်မဟုတ်သော ကင်ဆာဆဲလ်များ ပွါးများလာရာမှ ဖြစ်ပေါ်လာသည့် မျက်လုံးအကျိတ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ အသက် (၃) နှစ်အောက်ကလေးများတွင် အဖြစ်များပြီး ရောဂါဖြစ်ပွါးသော ကလေးများ၏ သုံးပုံနှစ်ပုံခန့်တွင် မျက်လုံးတစ်ဖက်တည်းတွင်သာ ဖြစ်လေ့ရှိကာ ကျန်သုံးပုံတစ်ပုံတွင် မျက်လုံး နှစ်ဖက်စလုံး၌ အကျိတ်များ ပေါ် လာနိုင်သည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာ ဖြစ်ပွါးရသည့်အကြောင်းရင်း အတိအကျကို မသိရသော်လည်း အချို့ကလေးများတွင် မျက်လုံးအတွင်းရှိ ဆဲလ်များကြီးထွားမှုကို ထိန်းချုပ်သည့် မျိုးဗီဇပြောင်းလဲမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည်ဟု ယူဆကြသည်။ မိသားစုအတွင်း မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာ ဖြစ်ဖူးသော မိဘတစ်ဦးရှိလျှင် ၎င်းမိဘထံမှ သားသမီးထံသို့ အမွေဆက်ခံရရှိနိုင်ခြေရှိသည်။ သို့ဖြစ်၍ အဆိုပါမိဘများမှ မွေးဖွားလာသော ကလေးတိုင်းကို မွေးစကတည်းကပင် မျက်လုံးကျန်းမာရေး ပုံမှန်စစ်ဆေးသင့်သည်။ မိသားစုမျိုးရိုး မရှိသော ကလေးများတွင်လည်း မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာ (Retinoblastoma) ရောဂါလက္ခဏာများမှာ_

• မျက်လုံးသူငယ်အိမ်မှ အလင်းပြန်ချိန်တွင် ပုံမှန် အနီ‌ရောင်မဟုတ်ဘဲ အဖြူရောင်သဏ္ဌာန် အလင်းရောင်ပြန်ဟပ်ခြင်း၊ ကြောင်မျက်လုံးကဲ့သို့ အလင်းပြန်ခြင်း
• မျက်စိ စွေခြင်း၊ စောင်းခြင်း
• မျက်စိ ကိုက်ခဲခြင်း
• မျက်စိ နီရဲခြင်း
• မျက်လုံးမှ အလုံး၊ အကျိတ်များ ထွက်လာခြင်း
• အမြင်အာရုံဝေဝါးခြင်း စသည်တို့ဖြစ်သည်။

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာကို အချိန်မီ မသိရှိဘဲ ကုသမှုနောက်ကျပါက

• အမြင်အာရုံ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဆုံးရှုံးခြင်း
• မျက်စိ လုံးဝကွယ်သွားခြင်း
• အခြား ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းများသို့ ပျံ့နှံ့ခြင်း (မျက်လုံးအတွင်းနှင့် အပြင်သာမက အနောက်ဘက်ရှိ ဦးနှောက်၊ အရိုးများ၊ ပြန်ရည်ဂလင်းများ၊ တစ်ခါတစ်ရံ ရိုးတွင်းခြင်ဆီအထိပင် ပျံ့နှံ့နိုင်ခြေရှိသည်)
• မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာနှင့်အတူ အခြား ကင်ဆာရောဂါများ (ဥပမာ _ အရိုးကင်ဆာ၊ မှဲ့ကင်ဆာ၊ အဆုတ်ကင်ဆာ) တွဲ၍ ပေါ်လာတတ်ခြင်း
• အသက်ဆုံးရှုံးခြင်းများအထိ ဖြစ်နိုင်သည်။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

အထက်ပါ ရောဂါလက္ခဏာများကို သတိပြုမိပါက မိသားစုဆရာဝန်၊ ကလေးအထူးကုဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ပြသရန်လိုသည်။ ဆရာဝန်မှ ရောဂါရာဇဝင် မေးမြန်းခြင်း၊ လိုအပ်သည့် စစ်ဆေးစမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် ရောဂါရှာ‌ဖွေပေးနိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက မျက်စိအထူးကုဆရာဝန်များ၊ ကင်ဆာအထူးကုဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ကုသခြင်း၊​ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးလိမ့်မည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

အောက်ပါစစ်ဆေးမှုများဖြင့် ရောဂါရှာဖွေနိုင်သည်။

1. မေ့ဆေးပေး၍ မျက်စိစစ်ဆေးခြင်း (Examination Under Anaesthesia- EUA)
   ဤစစ်ဆေးမှုသည် အသေအချာဆုံးနှင့် အဓိကကျသော စစ်ဆေးနည်းဖြစ်သည်။ ကလေးအား မေ့ဆေးပေးထားစဉ် မျက်လုံးအတွင်းပိုင်းကို အသေးစိတ်ကြည့်ရှုစစ်ဆေးခြင်းဖြစ်သည်။
2. ပုံရိပ်ဖော်စစ်ဆေးခြင်း
   အာထရာဆောင်း (USG) နှင့် သံလိုက်ဓာတ်မှန် (MRI) များကို ရောဂါအတည်ပြုရန်၊ အကျိတ်၏ အရွယ်အစားတိုင်းတာရန်နှင့် ကင်ဆာပျံ့နှံ့မှု ရှိမရှိ စစ်ဆေးရန် အသုံးပြုနိုင်သည်။
3. မျိုးဗီဇ စစ်ဆေးခြင်း
   မျိုးရိုးလိုက်သော ရောဂါအမျိုးအစား ဟုတ်မဟုတ် သိနိုင်သည်။ ဤအချက်သည် နောက်ပိုင်း စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးမှုများနှင့် မိသားစုအတွင်း ရောဂါရှာဖွေခြင်းများအတွက် အလွန်အရေးကြီးသည်။

ကင်ဆာအဆင့်သတ်မှတ်ခြင်း

မျက်လုံးနှင့် အမြင်အာရုံကို ထိန်းသိမ်းရန် (Eye saving) သို့မဟုတ် ကင်ဆာကြောင့် အသက်အန္တရာယ်ဖြစ်ခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် (Life saving) ကုသမှုများ လိုအပ်ခြင်း ရှိမရှိ ဆုံးဖြတ်နိုင်ရန်အတွက် ကင်ဆာအဆင့်သတ်မှတ်ခြင်းများကို ပြုလုပ်သည်။

အဓိကအသုံးပြုသောစနစ်များမှာ_

1. အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ မျက်လုံးအတွင်းရှိ မြင်လွှာကင်ဆာ ရောဂါအဆင့်သတ်မှတ်ခြင်းစနစ် (International Intraocular Retinoblastoma Classification – IIRC or International Classification of Retinoblastoma – ICRB)
   • မျက်လုံးနှင့် အမြင်အာရုံ ပြန်လည်ကောင်းနိုင်ခြင်း ရှိမရှိကို ခန့်မှန်းနိုင်သည်
   • မျက်လုံးအတွင်းရှိ မြင်လွှာကင်ဆာများကို အလွန်သေးငယ်သော အကျိတ်များ (၃ မီလီမီတာအောက်) မှ မျက်လုံးတစ်ခုလုံး ပျက်စီးပြီး ပြန်လည်ကုသ၍ မရနိုင်တော့သည့် အဆင့်ထိ (အုပ်စု A မှ E) ဟူ၍ ခွဲခြားသတ်မှတ်ထားသည်
2. အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာအဆင့်သတ်မှတ်ခြင်းစနစ် (International Retinoblastoma Staging System – IRSS) နှင့် ကင်ဆာ၊ ပြန်ရည်ကျိတ်နှင့် ပျံ့နှံ့မှုအဆင့်သတ်မှတ်ခြင်းစနစ် (TNM System)
   • မျက်လုံးအပြင်သို့ ကင်ဆာပျံ့သော အခြေအနေများအတွက် အသုံးပြုပြီး (Stage 0 – IV) ဟူ၍ ခွဲခြားသတ်မှတ်ထားသည်။

ကုသခြင်း

အများအားဖြင့် အကျိတ် အရွယ်အစားနှင့်နေရာ၊ ဖြစ်ပွါးသော မျက်လုံးအရေအတွက် (တစ်ဖက် သို့မဟုတ် နှစ်ဖက်)၊ ခန္ဓာကိုယ် အခြား‌နေရာများသို့ ပျံ့နှံ့မှုပေါ် မူတည်၍ ကုသမှုကို ရွေးချယ်ဆုံးဖြတ်ရသည်။ ကင်ဆာဆေးဝါးများဖြင့် ကုသခြင်းသည် အဓိကကုထုံးဖြစ်ပြီး၊ တစ်ဆက်တည်း လေဆာကုထုံး (သို့မဟုတ်) အအေးဓာတ်ဖြင့် ခြောက်ကပ်စေသည့်ကုထုံးများဖြင့် အတူတကွတွဲ၍ ကုသနိုင်သည်။ ဓာတ်ရောင်ခြည်ဖြင့် ကုသခြင်းဖြင့်လည်း တစ်ခါတစ်ရံ ကုသနိုင်သည်။

အကျိတ်အရွယ်အစားကြီးလွန်းခြင်း သို့မဟုတ် ကြီးထွားမှုနှုန်းမြန်ခြင်း၊ ကျန်ကုသမှုများ၏ အာနိသင် ထိရောက်မှု မရှိခြင်း၊ အမြင်အာရုံ ပျက်စီးဆုံးရှုံးခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်ပါက ထိုမျက်လုံးကို ခွဲစိတ်ဖယ်ရှားရန် လိုသည်။ ထို့နောက် ခွဲစိတ်ဖယ်ရှားလိုက်သော မျက်လုံးနေရာကို မျက်လုံးတုဖြင့် ပြန်လည် အစားထိုးတပ်ဆင်ထားနိုင်သည်။

မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာရောဂါသည် စောစီးစွာ ဆေးကုသမှု ခံယူပါက ပျောက်ကင်းနိုင်သော ရောဂါဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ကုသမှုခံယူနေစဥ်နှင့် ပြီးဆုံးသွားချိန်တွင် ကလေးအား ပုံမှန်ရက်ချိန်းခေါ်၍ မျက်စိကို ပြန်လည်စစ်ဆေးခြင်းဖြင့် ကုသမှု၏ အာနိသင်ကို စောင့်ကြည့်ရမည်ဖြစ်သည်။ ကင်ဆာဆေးဝါးများဖြင့် ကုသခြင်းနှင့် ဓာတ်ရောင်ခြည်ဖြင့် ကုသခြင်းသည် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများကို ရှိနိုင်သဖြင့် ဂရုတစိုက် စောင့်ကြည့်သင့်သည်။ ကုသမှုခံယူသော ကလေးအများစုသည် အစပိုင်းတွင် အမြင်အာရုံပုံမှန်ရှိနိုင်သော်လည်း ကုသနေစဥ်အတွင်း အကျိတ်ကြောင့် အမြင်အာရုံ ဆုံးရှုံးနိုင်ခြေများလည်း ရှိတတ်သည်။

ကာကွယ်ခြင်း

မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာကို မဖြစ်အောင် ကာကွယ်နိုင်သည့်နည်းလမ်း မရှိပါ။ ထို့ကြောင့် စောစီးစွာ ရောဂါရှာဖွေသိရှိကုသခြင်းသည် အကောင်းဆုံးကာကွယ်ခြင်းဖြစ်သည်။ မိဘတစ်ဦးဦးထံတွင် မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာရောဂါ မျိုးရိုးရှိပါက ကလေးကို စောစီးစွာ မျက်စိစစ်ဆေးမှု ခံယူစေခြင်းဖြင့် ရောဂါကို စောစောရှာဖွေသိရှိနိုင်သည်။ စနစ်တကျကုသမှု အချိန်မီခံယူလျှင် (၅) နှစ်ကာလ အသက်ရှင်နှုန်း (၉၅%) ကျော်သည်အထိ မြင့်မားသောရောဂါဖြစ်သည်။

မျိုးရိုးလိုက်သော မြင်လွှာကင်ဆာအမျိုးအစားအတွက် အောက်ပါနည်းလမ်းများ အသုံးပြုနိုင်သည်။

• မျိုးဗီဇအကြံပေးဆွေးနွေးခြင်း (Genetic Counseling)
• ကိုယ်ဝန်မဆောင်မီ သို့မဟုတ် ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်တွင် သန္ဓေသား၌ မျိုးဗီဇပြောင်းလဲမှု ရှိမရှိ စစ်ဆေးနိုင်ခြင်း
• အထူးစောင့်ကြည့်စစ်ဆေးခြင်း
• ရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော ကလေးငယ်များကို မကြာခဏ စစ်ဆေး၍ အကျိတ်သေးငယ်စဉ်မှာပင် ကုသနိုင်ခြင်း

ကလေးအားလုံးအတွက်လည်း မျက်စိမြင်လွှာကင်ဆာ၏ စောစီးစွာပေါ်ပေါက်နိုင်သော လက္ခဏာများကို သတိပြုရန်၊ ပုံမှန်ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးမှုများတွင် ထည့်သွင်းစစ်ဆေးရန် လိုအပ်သည်။

စောစီးစွာ ရောဂါရှာဖွေသိရှိပါက

• မျက်လုံးနှင့် အမြင်အာရုံကို ထိန်းသိမ်းနိုင်ခြင်း
• အသက်ရှင်သန်နှုန်း မြင့်မားခြင်း
• နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများသော ကုထုံးများ ရှောင်ရှားနိုင်ခြင်းစသည့် ကျေးဇူးများလည်း ရရှိနိုင်သည်။

References:

1. National Health Service (NHS). (n.d.). Retinoblastoma. Retrieved July 26, 2025, from https://www.nhs.uk/conditions/retinoblastoma/
2. Mayo Clinic. (n.d.). Retinoblastoma – Symptoms & causes. Retrieved July 26, 2025, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/retinoblastoma/symptoms-causes/syc-20351008
3. Cleveland Clinic. (n.d.). Retinoblastoma. Retrieved July 26, 2025, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/retinoblastoma
4. American Cancer Society. (n.d.). What is retinoblastoma? Retrieved July 26, 2025, from https://www.cancer.org/cancer/types/retinoblastoma/about/what-is-retinoblastoma.html
5. American Academy of Ophthalmology. (n.d.). What is retinoblastoma? Retrieved July 26, 2025, from https://www.aao.org/eye-health/diseases/what-is-retinoblastoma
6. American Joint Committee on Cancer. (2017). Retinoblastoma. In M. B. Amin, S. B. Edge, F. L. Greene, et al. (Eds.), AJCC cancer staging manual (8th ed., pp. 819–831). Springer.
7. Kim, H. A., Yoon, Y. H., Kim, J. G., & Lee, J. Y. (2020). Clinical features and long-term prognosis of retinoblastoma according to age at diagnosis. Korean Journal of Ophthalmology, 34(3), 242–250. https://doi.org/10.3341/kjo.2019.0097
8. GPOH – German Society for Paediatric Oncology and Haematology. (n.d.). Retinoblastoma classification. Retrieved July 26, 2025, from https://www.gpoh.de/kinderkrebsinfo/content/diseases/solid_tumours/retinoblastoma/classification/index_eng.html

Published: 30 August 2024

Last updated: 31 August 2025