Prostate gland enlargement (ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်း)

ကင်ဆာမဟုတ်သော ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းသည် သက်လတ်ပိုင်း၊ သက်ကြီးပိုင်း အမျိုးသားများတွင် အဖြစ်အများဆုံး ကျန်းမာရေးပြဿနာဖြစ်သည်။ အသက် (၄၀) မှ (၆၀) အရွယ် အမျိုးသားလေးဦးတွင် တစ်ဦးသာ ဆီးကျိတ်ကြီးနိုင်ပြီး အသက် (၆၀) ကျော်သွားပါက အမျိုးသား နှစ်ဦးတွင် တစ်ဦး ဆီးကျိတ်ကြီးနိုင်သည်။
ဆီးအိမ်၏အထွက် ဆီးလမ်းကြောင်းပတ်လည်တွင် တည်ရှိသော ဆီးကျိတ်ဂလင်းသည် သစ်အယ်သီးအရွယ်မျှသာရှိသည်။ အဆိုပါဂလင်းတွင် ကင်ဆာမဟုတ်သော အကျိတ် ဖြစ်တည်ခြင်းလာခြင်းကို ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းဟုဆိုသည်။ ဆီးကျိတ်ကြီးလာပါက ဆီးလမ်းကြောင်းကို ညှစ်ထားသကဲ့သို့ ဖြစ်သောကြောင့် ဆီးသွားရခက်စေသည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

ဆီးကျိတ်ကြီးရခြင်း အကြောင်းရင်းကို သုတေသနပြု ရှာဖွေနေဆဲဖြစ်သည်။ အချို့လေ့လာမှုများအရ အသက်အရွယ်ကြီးလာသည့်အခါ အမျိုးသားဟော်မုန်း (Androgen) များလာခြင်းကြောင့်ဟု ဆိုကြသည်။ သက်ကြီးအမျိုးသားများတွင် အများဆုံးထွက်သော DHT ဟော်မုန်းသည် ဆီးကျိတ်ကို ကြီးထွားစေကြောင်း တွေ့ရှိထားပြီးဖြစ်သည်။
ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းသည် မကူးစက်တတ်သော်လည်း မိသားစုရာဇဝင်တွင် ဆီးကျိတ်ရောဂါရှိသူ တစ်ဦးဦးရှိပါက မိမိတွင်လည်း ဆီးကျိတ်ပြဿနာ ပိုဖြစ်ပွါးနိုင်သည်။ ဆီးချို၊ နှလုံးရောဂါကဲ့သို့ ရောဂါများနှင့် ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းသည် တွဲဖြစ်တတ်သည်။ အဝလွန်သူများတွင်လည်း ဆီးကျိတ်ပိုကြီးနိုင်သည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

အဖြစ်များသော လက္ခဏာများမှာ_

ဆီး မကြာခဏ ထသွားရခြင်း
ညဘက်ဆီးသွားရန် မကြာခဏ ထရခြင်း
ဆီးစတင်ပေါက်ရန် ညှစ်ရခြင်း
ဆီးလုံးသေးခြင်း
ဆီးသွားလျှင် ပြတ်တောင်းပြတ်တောင်းဖြစ်ခြင်း
ဆီးသွားပြီးလျှင်လည်း ဆီးတစက်စက်ကျနေခြင်း
ဆီးသွားပြီး ဆီးကျန်သည်ဟု ခံစားရခြင်း
ဆီးမထိန်းနိုင်ခြင်း
ဆီးကျဥ်ခြင်း
ဆီးအရောင်ပြောင်းခြင်း
ဆီးအနံ့ပြင်းခြင်းစသည့် လက္ခဏာများလည်း တွေ့နိုင်သည်။

ရောဂါပိုဆိုးလာလျှင် သို့မဟုတ် ဆီးလမ်းကြောင်း ပိုးဝင်လျှင်

ဖျားခြင်း
ဆီးကျဥ်ခြင်း၊ ဆီးသွားလျှင် အောင့်ခြင်း၊ နာခြင်း
ဆီးထဲ သွေးပါခြင်း
ရုတ်တရက် ဆီးမသွားနိုင်ဖြစ်ခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်ပွါးနိုင်သည်။

ရောဂါလက္ခဏာပြင်းထန်သည်နှင့် ဆီးကျိတ်အရွယ်ကြီးနေပြီဟု သတ်မှတ်၍မရချေ။ အချို့ လူနာများသည် ဆီးကျိတ်အရွယ်အစား အလွန်မကြီးသော်လည်း ရောဂါလက္ခဏာများ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ခံစားရတတ်ပြီး အချို့လူနာများတွင်မူ ဆီးကျိတ်အရွယ်အလွန်ကြီးသော်လည်း ရောဂါလက္ခဏာ အနည်းငယ်သာ ခံစားရတတ်သည်။

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းကို အချိန်မီ မကုသပါက အောက်ဖော်ပြပါ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးများ ခံစားရနိုင်သည်။

ဆီးသွားလျှင် သွေးပါခြင်း
ဆီးလမ်းကြောင်း ပိုးဝင်ခြင်း
ရုတ်တရက် ဆီးမပေါက်နိုင်ခြင်း
ဆီးအိမ်အတွင်း ကျောက်တည်ခြင်း
ဆီးအိမ် ကြွက်သားများ ထိခိုက်ခြင်း
ကာလရှည် ဆီးလမ်းကြောင်းပိတ်၍ ကျောက်ကပ်ထိခိုက်ခြင်း၊ ကျောက်ကပ်ပျက်စီးခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်ပွါးနိုင်သည်။

ဆီးကျိတ်ကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်ခြေ

ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းကြောင့် ဆီးကျိတ်ကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်ခြေ မြင့်တက်ခြင်း မရှိပါ။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

အထက်ပါ ရောဂါလက္ခဏာများကို သတိပြုမိပါက မိသားစုဆရာဝန်နှင့် ပြသတိုင်ပင်ရန်လိုသည်။ မိသားစုဆရာဝန်မှ လိုအပ်သည့် စစ်ဆေးစမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဓါတ်ခွဲစစ်ဆေးခြင်း၊ ဓါတ်မှန်ရိုက်ခြင်းစသည်တို့ဖြင့် ရောဂါရှာ‌ဖွေကုသပေးနိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက မိသားစုဆရာဝန်မှ သက်ဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ကုသခြင်း၊ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးလိမ့်မည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

ဆရာဝန်၏ စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှု
ကနဦးတွင် ဆရာဝန်သည် ရောဂါလက္ခဏာများ၊ ရောဂါရာဇဝင်များကို မေးမြန်းပြီး စမ်းသပ်စစ်ဆေးမည်ဖြစ်သည်။ စမ်းသပ်စစ်ဆေးရာတွင် စအိုတွင်း လက်ညိုးထည့်ကာ ဆီးကျိတ်ကိုစမ်းသပ်မှုလည်း ပါဝင်မည်။
လက်ချောင်းဖြင့် စအိုအတွင်း စစ်ဆေးခြင်း (Digital rectal examination) ဆိုသည်မှာ ဆရာဝန်သည် စအိုအတွင်း လက်ညိုးထည့်သွင်းကာ ဆီးကျိတ်အရွယ်အစား၊ ဆီးကျိတ်မျက်နှာပြင် အကြမ်းအချော၊ ဆီးကျိတ်တွင် ကင်ဆာဖြစ်နိုင်သောအလုံးများ ရှိမရှိ စသည်တို့ကို စမ်းသပ်ခြင်း ဖြစ်သည်။
သွေးနှင့်ဆီး စစ်ဆေးခြင်း
ဆီးလမ်းကြောင်းထိခိုက်မှု အနည်းအများနှင့် အခြားဆီးလမ်းကြောင်း ပြဿနာများကို ရှာဖွေခြင်းဖြစ်သည်။
Prostatic-specific antigen (PSA) ပီအက်စ်အေဓာတ် စစ်ဆေးခြင်း
ပီအက်စ်အေ စစ်ဆေးမှုသည် အသုံးများသော စစ်ဆေးမှုဖြစ်သည်။ ယင်း PSA ဓာတ်သည် ဆီးကျိတ်ကြီးလာသောအခါ ပိုများလာလေ့ရှိသည်။ ထို့အပြင် ဆီးလမ်းကြောင်းခွဲစိတ်ပြီးချိန်၊ ဆီးကျိတ်ရောင်နေချိန်နှင့် ဆီးကျိတ်ကင်ဆာရောဂါများတွင် PSA ဓာတ် တက်နေတတ်သည်။
အာထရာဆောင်း (USG) ရိုက်ခြင်း
ဝမ်းဗိုက် အာထရာဆောင်းရိုက်ခြင်းဖြင့် ဆီးကျိတ်အရွယ်အစား၊ ဆီးအိမ်ထဲရှိ ဆီးကျန်ပမာဏ၊ ဆီးလမ်းကြောင်းနှင့် ကျောက်ကပ်အခြေအနေ၊ အခြားရောဂါများ ရှိမရှိ စသည်တို့ သိရှိနိုင်သည်။
စအိုအတွင်း အာထရာဆောင်းကိရိယာ ထည့်သွင်းကာ ဆီးကျိတ်အရွယ်အစားကို ပိုမိုတိကျစွာ တိုင်းတာနိုင်သည်။
ဆီးလမ်းကြောင်းနှင့် ဆီးအိမ်မှန်ပြောင်းကြည့်ခြင်း
သေးငယ်သော မှန်ပြောင်းကို ဆီးလမ်းကြောင်းအတွင်း ထုံဆေးဖြင့် ထည့်သွင်းကာ ကြည့်ရှုစစ်ဆေးခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ကြည့်ရှုရာတွင် ဆီးလမ်းကြောင်းအတွင်းနံရံနှင့် ဆီးအိမ်အတွင်းနံရံများကို ရှင်းလင်းစွာ မြင်တွေ့နိုင်သည်။
အခြားစစ်ဆေးမှုများ
ဆီးကျိတ် အသားစယူခြင်း၊ ဆီးအသွားအလာ ဆီးလမ်းကြောင်း ဖိအားတိုင်းတာခြင်း၊ (၂၄)နာရီ ဆီးသွားသည့်မှတ်တမ်း စသည်တို့ကိုလည်း ဆရာဝန်က လိုအပ်သလို ညွှန်ကြားစစ်ဆေးမည်ဖြစ်သည်။

ကုသခြင်း

သောက်ဆေးကုထုံး၊ ခွဲစိတ်ကုထုံး၊ မှန်ပြောင်းဖြင့် ခွဲစိတ်ကုထုံးစသည့် ကုထုံးများရှိသည်။ မိမိအတွက် အကောင်းဆုံးကုထုံးကို အောက်ပါအချက်များပေါ် မူတည်ဆုံးဖြတ်သည်။

ဆီးကျိတ်အရွယ်အစား
လူနာ၏အသက်
လူနာ၏ ရောဂါအခံ၊ ကျန်းမာရေးအခြေအနေ
ရောဂါလက္ခဏာ ပြင်းထန်မှု စသည့်အချက်များဖြစ်သည်။
ဥပမာ _ ရောဂါလက္ခဏာများ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများမရှိပါက မည်သည့်ကုထုံးမျှ မလိုအပ်ပါ၊ ဆီးကျိတ်အခြေအနေ စောင့်ကြည့်ရန်နှင့် ရက်ချိန်း ပုံမှန်ပြသစစ်ဆေးရန်သာ လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။

ဆီးကျိတ်သောက်ဆေးများ

ဆီးကျိတ်သောက်ဆေး အဓိက (၂) မျိုးရှိသည်။

ဆီးလမ်းကြောင်း ကြွက်သားများကို ပြေလျော့စေသောဆေးများနှင့်
DHT ဟော်မုန်းအထွက်နည်းအောင် ပြုလုပ်သောဆေးများဖြစ်သည်။

ဆရာဝန်ညွှန်ကြားသည့်အတိုင်း သောက်သုံးမှသာ ရောဂါသက်သာမည်ဖြစ်သည်။

ခွဲစိတ်ကုသခြင်း

ဆီးလမ်းကြောင်းကို ညှစ်ပိတ်ထားသော ဆီးကျိတ်ကို ခွဲစိတ်ဖယ်ထုတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ခွဲစိတ်နည်း အမျိုးမျိုး ရှိသည်။

ဆီးလမ်းကြောင်းမှန်ပြောင်းဖြင့် ဆီးကျိတ် ခြစ်ထုတ်ခြင်း (TURP= Transurethral Resection of the Prostate)
ဆီးလမ်းကြောင်းမှန်ပြောင်းဖြင့် ဆီးကျိတ်ကို လေဆာဖြင့် ခြစ်ခြင်း (Laser treatment)
ဆီးလမ်းကြောင်းမှန်ပြောင်းဖြင့် ဆီးကျိတ်ကို ဖိအားပြင်းရေဖြင့် ခြစ်ခြင်း (Aquablation)
ဆီးလမ်းကြောင်းမှန်ပြောင်းမှတစ်ဆင့် ဆီးကျိတ်ကို အပူပေး ကျုံ့စေခြင်း (Transurethral electrovaporization)
ဝမ်းဗိုက်ဖွင့်ဆီးကျိတ်ထုတ် ခွဲစိတ်ကုထုံး (Open surgery)
ဆီးကျိတ်သွေးကြောအား ပိတ်ခြင်း (Prostate artery embolisation) စသည်တို့ဖြစ်သည်။

ယင်းခွဲစိတ်နည်းများတွင် ဆီးလမ်းကြောင်းမှန်ပြောင်းဖြင့် ဆီးကျိတ်ခြစ်ခြင်းနည်း (TURP) သည် အကောင်းဆုံးနှင့် အထိရောက်ဆုံးနည်းဖြစ်သည်။ လူနာအသက်အရွယ်၊ ဆီးကျိတ်အရွယ်အစား၊ ရောဂါအခံရှိမရှိ၊ ခွဲစိတ်မှုခံယူရန်အတွက် ကြံခိုင်မှု ရှိမရှိ၊ လတ်တလောရရှိနိုင်သော ကုသထုံးများအပေါ် မူတည်၍ လူနာအတွက် အသင့်တော်ဆုံးသောကုသမှုကို ဆရာဝန်က ရွေးချယ်ကုသပေးသည်။

ကာကွယ်ခြင်း

ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းကို ကြိုတင်ကာကွယ်ရန် နည်းလမ်းအတိအကျ မရှိပါ။

References:

Cleveland Clinic. (2025). Benign prostatic hyperplasia. Retrieved June 8, 2025, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9100-benign-prostatic-hyperplasia#management-and-treatment
Mayo Clinic. (n.d.). Benign prostatic hyperplasia (BPH) – Symptoms and causes. Retrieved June 8, 2025, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/benign-prostatic-hyperplasia/symptoms-causes/syc-20370087
Noel, J. (2022). Benign prostatic hyperplasia. In Oxford handbook of clinical surgery (5th ed., pp. 462–463). Oxford University Press.

Published: 30 August 2024

Last updated: 4 August 2025